Πέμπτη, 28 Μαρτίου 2024

www.totsisgroup.gr Est.1954                                          Totsis Group 69 Χρόνια

ΤΕΥΧΟΣ logistis
Εισάγετε το email σας
και μείνετε ενημερωμένοι
Λεπτομέρειες ¶ρθρου
Σάββατο 23 Μαϊου 2020
Αρθρο της Βασιλικής Ζαροκανέλλου
Αλληλέγγυα ευθύνη για την καταβολή ασφαλιστικών εισφορών


Δικηγόρου Συνεργάτη του Δικηγορικού Γραφείου Τότση - Μάρκου
και Συνεργάτες μέλους του Ομίλου Τότση


Η νέα διάταξη του άρθρου 64 ν. 4646/2019, ελλείψει μεταβατικής, καταλαμβάνει ή όχι και τις εκκρεμείς οφειλές;

Α. Εισαγωγή
Το παρόν πραγματεύεται τη νέα διάταξη του άρθρου 64 ν. 4646/2019 ως προς την ratione temporis εφαρμογή της αναφορικά με οφειλές που γεννήθηκαν πριν από την έναρξη ισχύος της. Προς τούτο διαρθρώνεται σε τρία επιμέρους κεφάλαια, πραγματοποιώντας αρχικά μία ιστορική αναδρομή στις διατάξεις που ίσχυσαν διαχρονικά αναφορικά με το ζήτημα της αλληλέγγυας ευθύνης διοικούντων για ασφαλιστικές οφειλές του νομικού προσώπου (κεφάλαιο Β), ακολούθως παρουσιάζεται η ισχύουσα σήμερα ρύθμιση του ανωτέρω ζητήματος (κεφάλαιο Γ) και τέλος τίθεται η επιχειρηματολογία υπέρ της θέσης ότι η ισχύουσα διάταξη de lege ferenda δέον να καταλάβει και τις εκκρεμείς οφειλές, γεννηθείσες πριν την έναρξη ισχύος της (κεφάλαιο Δ). Στην κατακλείδα (κεφάλαιο Ε) εκφράζεται εν είδει συμπεράσματος ότι η στο παρόν υποστηριχθείσα θέση θα μπορούσε να τεθεί τόσο σε διαδικαστικό όσο και σε δικονομικό επίπεδο.

Β. Ιστορική αναδρομή
Η αλληλέγγυα ευθύνη των διοικούντων κεφαλαιουχικές εταιρίες για την πληρωμή των οφειλόμενων εταιρικών ασφαλιστικών εισφορών θεσπίσθηκε το πρώτον με το άρθρο 4 παρ. 4 του Ν. 2556/1997, το οποίο παρέπεμπε ρητώς στις διατάξεις του άρθ. 115 του Ν. 2238/1994. Πριν από τη θέσπιση του εν λόγω άρθρου, η ευθύνη για την μη καταβολή εκ μέρους των κεφαλαιουχικών εταιριών ασφαλιστικών εισφορών προς το ΙΚΑ, βάραινε αποκλειστικά τα ίδια τα νομικά πρόσωπα με τα περιουσιακά τους στοιχεία, δεν προβλεπόταν δε προσωπική αστική ευθύνη για τα χρέη αυτά των μετεχόντων στη διοίκηση προσώπων.
Συγκεκριμένα η διάταξη του άρθρου 4 παρ. 4 ν. 2556/1997 (ΦΕΚ Α 270/24.12.1997) ορίζε ότι: «Οι διατάξεις του άρθρου 115 του ν. 2238/1994 (ΦΕΚ 151 Α) «Περί κύρωσης του Κώδικα φορολογίας εισοδήματος που αναφέρονται στην ευθύνη διοικούντων νομικά πρόσωπα, για την καταβολή των φόρων που οφείλουν στο Δημόσιο τα πρόσωπα αυτά, κατά το χρόνο διάλυσης ή συγχώνευσής τους, εφαρμόζονται κατ’ αναλογία και για την καταβολή των οφειλόμενων στο Ι.Κ.Α. ασφαλιστικών εισφορών».
Η ως άνω διάταξη αντικαταστάθηκε με το άρθρο 69 παρ. 2 ν. 2676/1999 (ΦΕΚ Α 1/05.01.1999) ως εξής: «4. Οι διατάξεις του άρθρου 115 του ν. 2238/1994 (ΦΕΚ 151 Α), όπως ισχύουν κάθε φορά, που αναφέρονται στην ευθύνη των διοικούντων νομικά πρόσωπα για την καταβολή των φόρων που οφείλουν στο Δημόσιο τα πρόσωπα αυτά, εφαρμόζονται κατ` αναλογία και για την καταβολή των οφειλόμενων στο ΙΚΑ ασφαλιστικών εισφορών»(1).
Ακολούθως με το άρθρο 25 παρ. 2 ν. 4075/2012 (ΦΕΚ Α 89/11.04.2012) προστέθηκαν στην ως άνω διάταξη εδάφια ως εξής: «Τα πρόσωπα του προηγούμενου εδαφίου, κατ’ εξαίρεση, είναι δυνατό να εξοφλήσουν αυτοτελώς τις οφειλές του νομικού προσώπου προς το ΙΚΑ- ΕΤΑΜ, που ανέλαβαν ή δημιούργησαν κατά τη διάρκεια της θητείας τους, ανεξαρτήτως του χρόνου βεβαίωσης αυτών, κατά τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις περί ρύθμισης οφειλών. Στην περίπτωση αυτή αναστέλλεται η λήψη ή η εκτέλεση κάθε αναγκαστικού μέτρου σε βάρος τους και χορηγείται σε αυτούς αποδεικτικό ενημερότητας για κάθε χρήση».
Υπό το καθεστώς επομένως του ν. 2238/1994 και από 5/1/1999 και εξής, η ευθύνη των διοικητών νομικών προσώπων διαμορφωνόταν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο τόσο στο φορολογικό, όσο και το κοινωνικοασφαλιστικό δίκαιο, δεδομένου ότι, μέσω της ρητής παραπομπής του άρθρου 4 παρ. 4 του Ν. 2556/1997 στο άρθρο 115 του Ν. 2238/1994, η έννοια του διοικητή ως συνυπόχρεου προσώπου και οι λοιπές προϋποθέσεις στοιχειοθέτησης της ευθύνης του κρίνονταν, σε αμφότερες τις περιπτώσεις, από το άρθ. 115 του ως άνω νόμου.
Ωστόσο, με το άρθ. 72 παρ. 25 του Ν. 4172/2013(ΚΦΕ), όπως τούτο προστέθηκε με το άρθρο 26 παρ. 11 του Ν. 4223/2013, έπαυσαν να ισχύουν οι διατάξεις του ως άνω Ν. 2238/1994, από την έναρξη ισχύος του Ν. 4172/2013, ήτοι από 23η-7-2013(2). Η ευθύνη δε των διοικητών κεφαλαιουχικών εταιριών για φορολογικές οφειλές της εταιρίας ρυθμίστηκε από το άρθρο 50 του ΚΦΔ, ενώ αντίστοιχη νομοθετική πρόβλεψη δεν υπήρξε για τη στοιχειοθέτηση της ευθύνης των προσώπων αυτών έναντι των ασφαλιστικών Ταμείων, με αποτέλεσμα να προκληθεί,ως προς το ζήτημα αυτό, κενό νόμου.
Δύο χρόνια αργότερα, με το άρθρο 31του Ν. 4321/2015ρυθμίστηκε εκ νέου το θέμα της αλληλέγγυας ευθύνης των διοικητών νομικών προσώπων για την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών προς όλους τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης.Με την παράγραφο 5 του ως άνω άρθρου δόθηκε αναδρομική ισχύς στις διατάξεις του(3). Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του ως άνω νόμου αλλά και τη Διοίκηση(4) , η ως άνω προβλεπόμενη αναδρομική ισχύς για τις οφειλόμενες στους ΦΚΑ εισφορές, εξυπηρετεί τη σκοπιμότητα μη διακοπής της ευθύνης κατά το ενδιάμεσο διάστημα(5).
Συγκεκριμένα με τη διάταξη του άρθρου 31 ν. 4321/2015 (ΦΕΚ Α 32/21.03.2015) ορίστηκαν τα εξής:
«1. Τα πρόσωπα που είναι νόμιμοι εκπρόσωποι, πρόεδροι, διαχειριστές, διευθύνοντες σύμβουλοι, εντεταλμένοι στη διοίκηση και εκκαθαριστές των νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων, όπως αυτές προσδιορίζονται στο άρθρο 3 του ν. 4174/2013, Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας (Α΄ 170), κατά το χρόνο της διάλυσης ή συγχώνευσής τους, ευθύνονται προσωπικά και αλληλέγγυα και εις ολόκληρον για την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών, πρόσθετων τελών, προσαυξήσεων και λοιπών επιβαρύνσεων που οφείλονται από αυτά τα νομικά πρόσωπα και τις νομικές οντότητες προς τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης ανεξάρτητα από το χρόνο βεβαίωσής τους. Στα νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες που συγχωνεύονται, ευθύνεται αλληλεγγύως και εις ολόκληρον μαζί με τα πιο πάνω πρόσωπα, για την πληρωμή των κατά το προηγούμενο εδάφιο οφειλόμενων ασφαλιστικών εισφορών του διαλυόμενου νομικού προσώπου και εκείνο ή εκείνη η νομική οντότητα που το απορρόφησε ή το νέο νομικό πρόσωπο ή η νέα νομική οντότητα που συστήθηκε, ανεξάρτητα από το χρόνο βεβαίωσής τους. Η προσωπική και αλληλέγγυα ευθύνη των προσώπων που έχουν τις παραπάνω ιδιότητες για την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών, πρόσθετων τελών, προσαυξήσεων και λοιπών επιβαρύνσεων που οφείλονται από τα νομικά πρόσωπα και τις νομικές οντότητες υπάρχει και κατά τη διάρκεια λειτουργίας του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας που εκπροσωπούν.
2. Αν κατά το χρόνο διάλυσης νομικού προσώπου ή νομικής οντότητας δεν έχουν εξοφληθεί όλες οι υποχρεώσεις του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας προς τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, οι, κατά το χρόνο διάλυσης αυτών, μέτοχοι ή εταίροι κεφαλαιουχικών εταιρειών με ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον δέκα (10%) τοις εκατό ευθύνονται αλληλεγγύως και εις ολόκληρο με το νομικό πρόσωπο ή τη νομική οντότητα για την καταβολή των οφειλόμενων ασφαλιστικών εισφορών, προσθέτων τελών, προσαυξήσεων και λοιπών επιβαρύνσεων. Επίσης και κάθε πρόσωπο που υπήρξε μέτοχος ή εταίρος κεφαλαιουχικών εταιρειών με ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον δέκα (10%) τοις εκατό, ευθύνεται αλληλεγγύως και εις ολόκληρο με το νομικό πρόσωπο ή τη νομική οντότητα για την καταβολή των οφειλόμενων ασφαλιστικών εισφορών, προσθέτων τελών, προσαυξήσεων και λοιπών επιβαρύνσεων, που δημιουργήθηκαν κατά τη χρονική περίοδο της ιδιότητας του μετόχου ή εταίρου. Οι ρυθμίσεις της παραγράφου αυτής δεν ισχύουν για νομικά πρόσωπα και νομικές οντότητες εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών ή αναγνωρισμένο χρηματιστήριο σε άλλο κράτος - μέλος της Ε.Ε..
3. Τα πρόσωπα που κατά τις διατάξεις του παρόντος άρθρου ευθύνονται προσωπικά και αλληλέγγυα για τις οφειλές νομικού προσώπου ή νομικής οντότητας προς Φ.Κ.Α., κατ’ εξαίρεση, είναι δυνατό να εξοφλήσουν αυτοτελώς τις οφειλές του νομικού προσώπου προς τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης (Φ.Κ.Α.), που υπήρχαν κατά την ανάληψη των καθηκόντων τους, καθώς και αυτές που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της θητείας τους, ανεξαρτήτως του χρόνου βεβαίωσής τους. Στην περίπτωση αυτή αναστέλλεται η λήψη ή η εκτέλεση κάθε αναγκαστικού μέτρου σε βάρος τους και χορηγείται σε αυτούς αποδεικτικό ασφαλιστικής ενημερότητας για κάθε χρήση.
4. Πρόσωπα ευθυνόμενα για την καταβολή ασφαλιστικών οφειλών εκ μέρους του νομικού προσώπου ή της νομικής οντότητας, σύμφωνα με το παρόν άρθρο, δύνανται να ασκήσουν έναντι των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης, παράλληλα με το νομικό πρόσωπο ή τη νομική οντότητα, οποιοδήποτε δικαίωμα θα είχε στη διάθεσή του το νομικό πρόσωπο ή η νομική οντότητα.
5. Το άρθρο αυτό ισχύει από την ημερομηνία κατάργησης του άρθρου 115 του ν. 2238/1994 για τα πρόσωπα που ήταν υπεύθυνα με βάση τις διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 4 του ν. 2556/1997 (Α΄270), όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 69 του ν. 2676/1999 (Α΄ 1). Για τα υπόλοιπα πρόσωπα ισχύει από την ψήφιση του παρόντος».
Οπως καθίσταται αντιληπτό από την γραμματική διατύπωση της παραγράφου 1 του ανωτέρω άρθρου, εν προκειμένω επαναλαμβάνεται σχεδόν αυτούσια η ρύθμιση του άρθρου 50 του ΚΦΔ, που εφαρμόζεται στις φορολογικές οφειλές της εταιρίας.
Ακολούθως η παράγραφος 2 καταργήθηκε από τότε που ίσχυσε με το άρθρο 28 Ν.4403/2016 (ΦΕΚ Α 125/7.7.2016).
Η παρ.3 αντικαταστάθηκε ως κατωτέρω με το άρθρο 68 Ν.4331/2015,ΦΕΚ Α 69/2.7.2015, και ισχύει και για όσες αιτήσεις ρύθμισης έχουν υποβληθεί με τις διατάξεις του παρόντος νόμου εντός της οριζόμενης προθεσμίας.
«3. Τα πρόσωπα που κατά τις διατάξεις του παρόντος άρθρου ευθύνονται προσωπικά και αλληλέγγυα για τις οφειλές νομικού προσώπου ή νομικής οντότητας προς Φ.Κ.Α., κατ’ εξαίρεση, είναι δυνατό να εξοφλήσουν ή να ρυθμίσουν αυτοτελώς κατά τις εκάστοτε ισχύουσες περί ρυθμίσεως οφειλών διατάξεις τις οφειλές του νομικού προσώπου προς τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης (Φ.Κ.Α.), που υπήρχαν κατά την ανάληψη των καθηκόντων τους, καθώς και αυτές που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της θητείας τους, ανεξαρτήτως του χρόνου βεβαίωσής τους»
Σύμφωνα δε με το το άρθρο 44 Ν.4331/2015 (ΦΕΚ Α 69/2.7.2015) ορίστηκε ότι:
«Οι διατάξεις του άρθρου 31 του ν. 4321/2015 (Α` 32), καθώς και οι διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 4 του ν. 2556/1997 (Α` 270), όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 69 του ν. 2676/1999 (Α` 1) και ισχύει μέχρι την κατάργηση του άρθρου 115 του ν. 2238/1994 (Α` 151), καθώς επίσης και οποιεσδήποτε άλλες διατάξεις νόμων, οι οποίες προβλέπουν ατομική και αλληλέγγυα ευθύνη φυσικών προσώπων με νομικό πρόσωπο, δεν έχουν εφαρμογή για Διοικητές ή Προέδρους φορέων κοινωνικής ασφάλισης και φορέων ή κλάδων και λογαριασμών οργανισμών κοινωνικής πολιτικής, τις εισφορές των οποίων εισπράττει ή συνεισπράττει το Ι.Κ.Α.-Ε.Τ.Α.Μ., αρμοδιότητας Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, για τις παντός είδους οφειλές των Ν.Π.Δ.Δ. που διοικούν, προς φορείς κοινωνικής ασφάλισης, φορείς ή κλάδους και λογαριασμούς οργανισμών κοινωνικής πολιτικής, τις εισφορές των οποίων εισπράττει ή συνεισπράττει το Ι.Κ.Α.-Ε.Τ.Α.Μ., που προκύπτουν από τις μεταξύ των ανωτέρω συναλλαγές. Για τα πρόσωπα αυτά, δεν εμποδίζεται η χορήγηση ασφαλιστικής ενημερότητας από την ύπαρξη οφειλών των Ν.Π.Δ.Δ. που διοικούν. Τα ανωτέρω δεν έχουν εφαρμογή για τις περιπτώσεις που τα προαναφερόμενα πρόσωπα έχουν καταδικαστεί για αδικήματα από δόλο σε βάρος της περιουσίας των προαναφερόμενων Ν.Π.Δ.Δ.».

Γ. Ισχύουσα ρύθμιση
Τέλος η παράγραφος 1 του ανωτέρω άρθρου 31 ν. 4321/2015 αντικαταστάθηκε ως κατωτέρω με το άρθρο 64 Ν.4646/2019,ΦΕΚ Α 201/12.12.2019.
«1. Τα πρόσωπα που είναι νόμιμοι εκπρόσωποι, πρόεδροι, διαχειριστές, διευθύνοντες σύμβουλοι, εντεταλμένοι στη διοίκηση και εκκαθαριστές των νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων, όπως αυτές προσδιορίζονται στο άρθρο 3 του ν. 4174/2013 (Κώδικας Φορολογικής Διαδικασίας, Α` 170), κατά τον χρόνο της διάλυσης ή συγχώνευσής τους, ευθύνονται προσωπικά και αλληλέγγυα και εις ολόκληρον για την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών, πρόσθετων τελών, προσαυξήσεων και λοιπών επιβαρύνσεων που οφείλονται από αυτά τα νομικά πρόσωπα και τις νομικές οντότητες προς τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης ανεξάρτητα από τον χρόνο βεβαίωσής τους, εφόσον συντρέχουν σωρευτικά οι κατωτέρω προϋποθέσεις:
α. τα ανωτέρω πρόσωπα είχαν μια από τις ανωτέρω ιδιότητες είτε κατά τη διάρκεια λειτουργίας του νομικού προσώπου είτε κατά τον χρόνο λύσης, διάλυσης ή συγχώνευσής του είτε κατά τη διάρκεια της εκκαθάρισης του νομικού προσώπου,
β. οι οφειλές κατέστησαν ληξιπρόθεσμες κατά τη διάρκεια της θητείας τους υπό κάποια εκ των ανωτέρω ιδιοτήτων, με την επιφύλαξη των επόμενων εδαφίων. Αν οι οφειλές διαπιστώνονται μετά από έλεγχο, ως αλληλεγγύως υπεύθυνα πρόσωπα κατά την έννοια της παραγράφου αυτής, νοούνται μόνο τα πρόσωπα στα οποία συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις των στοιχείων α` και γ` κατά το έτος ή την περίοδο στην οποία ανάγονται οι οφειλές αυτές. Σε περίπτωση που οι υπό παρ.1 οφειλές έχουν υπαχθεί σε ρύθμιση, η αλληλέγγυα ευθύνη βαραίνει και τα πρόσωπα στα οποία συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις των στοιχείων α` και γ` κατά τον χρόνο που κάθε δόση της ρύθμισης κατέστη ληξιπρόθεσμη ή η ρύθμιση απωλέσθηκε. Για τα ποσά των τόκων, των προσαυξήσεων, των προστίμων και των λοιπών χρηματικών κυρώσεων, η αλληλέγγυα ευθύνη βαραίνει τα πρόσωπα που είναι αλληλεγγύως υπεύθυνα για την κύρια οφειλή επί της οποίας υπολογίζονται και επιβάλλονται τα ποσά αυτά,
γ. οι εν λόγω οφειλές δεν καταβλήθηκαν ή δεν αποδόθηκαν στο Δημόσιο από υπαιτιότητα των ανωτέρω προσώπων. Το βάρος απόδειξης για την μη ύπαρξη υπαιτιότητας, φέρουν τα υπό παραγράφου 1 πρόσωπα. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας δύνανται να ορίζονται ενδεικτικά περιπτώσεις έλλειψης υπαιτιότητας.
Στα νομικά πρόσωπα ή νομικές οντότητες που συγχωνεύονται, ευθύνεται αλληλεγγύως με τα παραπάνω πρόσωπα για την πληρωμή των οφειλόμενων ασφαλιστικών εισφορών και των επ` αυτών τόκων, προστίμων και προσαυξήσεων και οποιωνδήποτε χρηματικών κυρώσεων του διαλυόμενου νομικού προσώπου και εκείνο ή εκείνη η νομική οντότητα που το απορρόφησε ή το νέο νομικό πρόσωπο ή η νέα νομική οντότητα που συστήθηκε, ανεξάρτητα από τον χρόνο βεβαίωσής τους».
Καταρχάς παρατηρείται ότι με την ως άνω διάταξη του ν. 4646/2019 τροποποιείται το άρθρο 31 παρ. 1 του ν.4321/2015 που ρυθμίζει ζητήματα ευθύνης διοικούντων νομικά πρόσωπα για την καταβολή οφειλών προς τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, κατ’ αντιστοιχία των τροποποιήσεων που επέρχονται στο άρθρο 50 του ΚΦΔ με το άρθρο 34 του ίδιου νόμου αναφορικά με φορολογικές οφειλές.
Περαιτέρω, διαφοροποείται γραμματικά το εν λόγω άρθρο ως προς τον κύκλο των ευθυνόμενων προσώπων σε σχέση με το άρθρο 34. Ειδικότερα και στα δύο άρθρα ο κύκλος των ευθυνόμενων προσώπων περιλαμβάνει τους διαχειριστές, διευθύνοντες συμβούλους, εντεταλμένους στη διοίκηση και εκκαθαριστές, τους προέδρους (άρθρο 64) και τους εκτελεστικούς προέδρους (άρθρο 34). Περαιτέρω, το άρθρο 34 περιλαμβάνει επιπλέον τους διευθυντές και γενικούς διευθυντές, ενώ το άρθρο 64 τους νομίμους εκπροσώπους.
Κατά τα λοιπά η γραμματική διατύπωση σε ό, τι αφορά στις θεσπισθείσες προϋποθέσεις είναι πανομοιότυπη με αυτήν του άρθρου 34 του ίδιου ως άνω νόμου που τροποποίησε το άρθρο 50 ν. 4174/2013.
Τέλος, σε αντίθεση με το άρθρο 34 που αφορά τις φορολογικές οφειλές και τη θέσπιση μεταβατικής διάταξης του άρθρου 66 παρ. 29 που ρητά ορίζει ότι καταλαμβάνονται και οι εκκρεμείς οφειλές, δεν υπάρχει αντίστοιχη μεταβατική για την ως άνω διάταξη του που αφορά τις ασφαλιστικές οφειλές.

Δ. Το τιθέμενο νομικό ζήτημα και η υποστηριζόμενη θέση
Συνεπώς, το τιθέμενο νομικό ζήτημα είναι ποιες ασφαλιστικές οφειλές του νομικού προσώπου καταλαμβάνει η ως άνω ρύθμιση του άρθρου 31 ν. 4321/2015 όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 64 ν. 4646/2019, δεδομένου ότι ο πρόσφατος νόμος δεν περιέχει μεταβατική διάταξη σχετικά με τις εκκρεμείς οφειλές.
Στο παρόν υποστηρίζεται η θέση ότι η ισχύουσα διάταξη με τις θεσπιζόμενες σε αυτήν προϋποθέσεις de lege ferenda θα πρέπει να εφαρμόζεται και για τις εκκρεμείς (γεννηθείσες πριν την έναρξη εφαρμογής της) οφειλές του νομικού προσώπου.
Επιχειρήματα υπέρ αυτής της θέσης συνιστούν:
Γραμματική - συστηματική ερμηνεία
Ιστορική - τελολογική ερμηνεία
Η θέση της Διοίκησης

Δ.1. Γραμματική - συστηματική ερμηνεία
Με τη διάταξη του άρθρου 64 ν. 4646/2019 τροποποιήθηκε μόνο η παρ. 1 του άρθρου 31 ν. 4321/2015 και προσδιορίστηκαν εκ νέου μόνο οι προϋποθέσεις, με βάση τις οποίες θεμελιώνεται προσωπική και αλληλέγγυα ευθύνη για την καταβολή των ασφαλιστικών οφειλών νομικών προσώπων από τους κατά νόμο συνυπόχρεους αυτών.
Οι λοιπές παράγραφοι του ίδιου άρθρου παρέμειναν σε ισχύ και δεν εθίγησαν.
Ειδικότερα, η διάταξη του άρθρου 31 παρ. 5 ν. 4321/2015, η οποία δίχως να έχει τροποποιηθεί παραμένει σε ισχύ, ορίζει ότι «5. Το άρθρο αυτό ισχύει από την ημερομηνία κατάργησης του άρθρου 115 του ν. 2238/1994 για τα πρόσωπα που ήταν υπεύθυνα με βάση τις διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 4 του ν. 2556/1997 (Α΄270), όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 69 του ν. 2676/1999 (Α΄ 1). Για τα υπόλοιπα πρόσωπα ισχύει από την ψήφιση του παρόντος».
Η ανωτέρω διάταξη της παραγράφου 1 του ν. 4321/2015 (όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 64 ν. 4646/2019) κατά ρητή πρόβλεψη της παραγράφου 5 αυτής (στην οποία δεν επήλθε καμία τροποποίηση με τον ν. 4646/2019) ισχύει από την ημερομηνία κατάργησης του άρθρου 115 του ν. 2238/1994 για τα πρόσωπα που ήταν υπεύθυνα με βάση τις διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 4 του ν. 2556/1997 (Α΄270), όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 69 του ν. 2676/1999 (Α΄ 1). Για τα υπόλοιπα πρόσωπα ισχύει από την ψήφιση του ν. 4321/2015.
Επομένως, σύμφωνα με γραμματική – συστηματική ερμηνεία των παραγράφων 1 και 5 του άρθρου 31 ν. 4321/2015 οι προϋποθέσεις που ορίζει η διάταξη του άρθρου 31 παρ. 1 ν. 4321/2015, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 64 ν. 4646/2019 και οι οποίες θα πρέπει να συντρέχουν σωρρευτικά προκειμένου να θεμελιωθεί αλληλέγγυα ευθύνη για ασφαλιστικές οφειλές νομικού προσώπου ισχύουν και είναι εφαρμοστέες από την ημερομηνία κατάργησης του άρθρου 115 του ν. 2238/1994 για τα πρόσωπα που ήταν υπεύθυνα με βάση τις διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 4 του ν. 2556/1997 (Α΄270), όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 69 του ν. 2676/1999 (Α΄ 1), για τα δε υπόλοιπα πρόσωπα από την ψήφιση του ν. 4321/2015.

Δ.2. Ιστορική - τελολογική ερμηνεία
Η θέσπιση αλληλέγγυας ευθύνης στο πεδίο των ασφαλιστικών οφειλών του νομικού προσώπου εξαρχής συνδέθηκε άμεσα με την αλληλέγγυα ευθύνη στο πεδίο των φορολογικών οφειλών. Ο «ιδρυτικός» της αλληλέγγυας ευθύνης νόμος παρέπεμπε άμεσα στις διατάξεις του φορολογικού νόμου και ειδικότερα στη διάταξη του άρθρου 115 του ισχύοντος μέχρι 31/12/2013 ΚΦΕ (Ν. 2238/1994)(βλ. διάταξη άρθ. 4 παρ. 4 του Ν. 2556/1997 και ανάλυση στο κεφάλαιο Β του παρόντος).
Μετά την κατάργηση του ν. 2238/1994 και την έναρξη ισχύος από 1/1/2014 του νέου ΚΦΕ (Ν. 4172/2013) αλλά και του ΚΦΔ (Ν. 4174/2013), το ζήτημα της αλληλέγγυας ευθύνης στο πεδίο των ασφαλιστικών οφειλών ακολουθεί τη ρύθμιση της διάταξης του άρθρου 50 ΚΦΔ. Ειδικότερα με τη διάταξη του άρθρου 31 του ν. 4321/2015, θεσπίστηκε η αλληλέγγυα ευθύνη των διοικούντων νομικά πρόσωπα και νομικές οντότητες για την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών προς τους ΦΚΑ. Οι ιδιότητες των διοικούντων που ευθύνονται, καθώς και οι μορφές των νομικών προσώπων καθορίζονται, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον ΚΦΔ προκειμένου να καλυφθεί το κενό που δημιουργήθηκε, αλλά και με σκοπό να εναρμονιστούν οι σχετικές ρυθμίσεις με τα ισχύοντα στη φορολογική διοίκηση (βλ. και αιτιολογική έκθεση ν. 4321/2015, άρθρο 31).
Τέλος, ταυτόχρονα με την τροποποίηση του άρθρου 50 ΚΦΔ με τη διάταξη του άρθρου 34 ν. 4646/2019 αναφορικά με την αλληλέγγυα ευθύνη στο πεδίο των φορολογικών οφειλών, τροποποποιήθηκε προς την ίδια κατεύθυνση και το άρθρο 31 παρ. 1 ν. 4321/2015 με τη διάταξη του άρθρου 64 ν. 4646/2019, επαναλήφθηκαν δε ουσιαστικά οι ρυθμίσεις σχετικά με την ευθύνη των διοικούντων και στο πεδίο των ασφαλιστικών εισφορών (βλ. αιτιολογική έκθεση ν. 4646/2019 άρθρα 34 και 64).
Κατόπιν των ανωτέρω, παρατηρείται ότι από τη θέσπισή της η αλληλέγγυα ευθύνη στο πεδίο των ασφαλιστικών οφειλών ακολουθεί κατά πόδας την αλληλέγγυα ευθύνη στο πεδίο των φορολογικών οφειλών. Τούτο δε μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ιστορικά ο νομοθέτης θέλησε η «ασφαλιστική» αλληλέγγυα ευθύνη να θεμελιώνεται υπό τις προϋποθέσεις που θεμελιώνεται η «φορολογική» αλληλέγγυα ευθύνη.
Επομένως, σύμφωνα με ιστορική – τελολογική ερμηνεία, οι προϋποθέσεις που ορίζει η διάταξη του άρθρου 31 παρ. 1 ν. 4321/2015, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 64 ν. 4646/2019 και οι οποίες θα πρέπει να συντρέχουν σωρρευτικά προκειμένου να θεμελιωθεί αλληλέγγυα ευθύνη για ασφαλιστικές οφειλές νομικού προσώπου, ισχύουν και είναι εφαρμοστέες όχι μόνο για τις ασφαλιστικές οφειλές που γεννώνται μετά την έναρξη ισχύος του ν. 4646/2019, αλλά και για τις εκκρεμείς, όπως ισχύει ρητά για τις εκκρεμείς φορολογικές οφειλές σύμφωνα με τη μεταβατική διάταξη του άρθρου 66 παρ. 29 ν. 4646/2019. Η μη ρητή πρόβλεψη της ως άνω υποστηριζόμενης αναδρομικότητας με αντίστοιχη μεταβατική διάταξη και για τις ασφαλιστικές οφειλές, δεν μπορεί να είναι ηθελημένη σύμφωνα με όσα προεκτέθηκαν.
Αλλωστε, η μη πρόβλεψη αναδρομικότητας στο νόμο δεν δικαιολογείται επαρκώς από τις προπαρασκευαστικές εργασίες του νόμου, και συνεπώς δεν συνάδει με τις αρχές της ισότητας και της αναλογικότητας (πρβλ. εξ αντιδ. ΣτΕ 1438/2018(1) (σκ.7), 2221/2018 (σκ.8), 351/2019 (σκ.8).
Τέλος, επιχείρημα εξ αντιδιαστολής υπέρ της θέσης αυτής συνάγεται από την πάγια νομολογία του ΣτΕ σύμφωνα με την οποία δεν εφαρμόζεται αναδρομικά διάταξη με την οποία το πρώτον διευρύνεται η αλληλέγγυα ευθύνη (βλ. ΣτΕ 2978/2006, 512/2007, 245/2008, 3344/2008, 692/2010).

Δ.3. Η θέση της Διοίκησης
Στην υπ’ αρ. 9/10.03.2020 σχετική εγκύκλιο του Ε.Φ.Κ.Α.(2) με την οποία κοινοποίηθηκαν οι διατάξεις του άρθρου 64 του Ν.4646/2019 περί αλληλέγγυας ευθύνης για την καταβολή ασφαλιστικών εισφορών, τίθενται παραδείγματα στα οποία κρίνεται το ζήτημα της αλληλέγγυας ευθύνης ανάλογα με το ληξιπρόθεσμο των οφειλών σε συνάρτηση με την κατοχή συγκεκριμένης ιδιότητας. Τα τιθέμενα παραδείγματα αναφέρονται ειδικότερα σε χρονικά διαστήματα θητείας πριν την δημοσίευση της εν λόγω διάταξης. Συνεπώς, συμπεραίνουμε ότι η Διοίκηση θεωρεί ότι η νέα διάταξη εφαρμόζεται και για εκκρεμείς οφειλές, ήτοι για οφειλές που γεννήθηκαν σε χρόνο πριν την δημοσίευση του ν. 4646/2019.

Ε. Κατακλείδα
Κατόπιν των ανωτέρω και λαμβάνοντας υπόψη ότι από καμία ρητή ή σιωπηρή ενέργεια του νόμου ή της διοίκησης δεν συνάγεται η αντίθετη άποψη, η εδώ εκπεφρασθείσα θέση θα μπορούσε να υποστηριχθεί τόσο ενώπιον της Διοίκησης όσο και ενώπιον των αρμοδίων Δικαστηρίων, αναμένοντας από τον νομοθέτη να επανέλθει και να προβεί de lege ferenda σε ρητή ρύθμιση προς αυτήν την κατεύθυνση.


_______________________
(1) Για την έναρξη ισχύος της διάταξης αυτής βλ. ΣτΕ 2978/2006 (7μ) σκ. 5«Επειδή, από το συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων, προκύπτει ότι η διάταξη του άρθρου 69 παρ. 2 του ν. 2676/1999, με την οποία θεσπίσθηκε το πρώτον η προσωπική και αλληλέγγυος ευθύνη των αναφερομένων στη διάταξη του άρθρου 115 του ν. 2238/1994 προσώπων, για την καταβολή των οφειλομένων από ανώνυμες εταιρείες κ.λπ., κατά το χρόνο λειτουργίας τους, προς το ΙΚΑ ασφαλιστικών εισφορών, ισχύει για το μέλλον, δηλονότι από 5.1.1999, ημερομηνία δημοσιεύσεως του νόμου αυτού στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ενόψει και του ότι στην διάταξη του νόμου τούτου, με την οποία επιβάλλεται οικονομικό βάρος σε φυσικά πρόσωπα για τα χρέη από ασφαλιστικές εισφορές ανωνύμων εταιρειών κ.λπ., ορίζεται διαφορετικά και δη δεν προσδίδεται σ’ αυτή ρητά αναδρομική ισχύς». Εκτοτε παγίως ΣτΕ 512/2007, 245/2008, 3344/2008, 692/2010.
(2) Βλ. ΔΕφΠειρ 1986/2019 (Τμ. Β΄ Τριμ.) σκ. 3 « Οι ανωτέρω διατάξεις των νόμων 2556/1997 και 2238/1994 ίσχυσαν μέχρι την κατάργηση, με την παρ.11 του άρθρου 26 του Ν.4223/2013 (Α’ 287), των διατάξεων του Ν.2238/1994 αναδροµικώς από την έναρξη ισχύος του Ν.4172/2013 (Α’ 167/23-7-2013)».
(3) Ως προς το ζήτημα της ως άνω αναδρομικότητας βλ. ΣτΕ 1545/2008 Ολ., 2862/2012, 2083/2013, 4734/2014 κ.ά όπου έχει κριθεί: «Επειδή, οι ασφαλιστικές εισφορές που επιβάλλονται χάριν της κοινωνικής ασφαλίσεως των εργαζομένων σ` αυτούς και στους εργοδότες που τους απασχολούν δεν συνιστούν φόρο ή άλλο οικονομικό βάρος, κατά την έννοια του άρθρου 78 του Συντάγματος (Σ.Ε. 832/85 Ολομ.), και κατά συνέπεια, η αναδρομική επιβολή τους δεν προσκρούει στον περί απαγορεύσεως της αναδρομικής επιβολής φόρου κανόνα του άρθρου 78 παρ. 2 του Συντάγματος».
(4) Βλ. υπ’ αρ. πρωτ. Φ.80000/οικ.32385/1077 εγκύκλιο του Υπουργείου Εργασίας Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης
(5) Βλ. ΔεφΠειρ 1986/2019 (Τμ. Β Τριμ.) σκ. 4: «..Περί της προσωπικής και αλληλέγγυας ευθύνης των νομίμων εκπροσώπων, διευθυνόντων, διαχειριστών κλπ. νομικών προσώπων για την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών και λοιπών επιβαρύνσεων προς Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης προβλέπει ήδη το άρθρο 31 του N.4321/2015 (Α’ 32), το οποίο, σύμφωνα με την παρ.5 αυτού, “ισχύει από την ημερομηνία κατάργησης του άρθρου 115 του Ν.2238/1994, για τα πρόσωπα που ήταν υπεύθυνα με βάση τις διατάξεις της παρ.4 του άρθρου 4 του Ν.2556/1997 (Α’ 270)...” και εφαρμόζεται για τις οι οφειλές των νομικών προσώπων οι οποίες γεννώνται μετά έναρξη της ισχύος του (23-7-2013)»
(7) «Λογιστής» έτους 2018, σελ. 1322.
(8) Η εγκύκλιος 9/10.3.2020 δημοσιεύεται στο παρόν τεύχος σελ. 760

Εγκ. Α.Α.Δ.Ε. Ε 2016/06.03.2024
Διευκρινίσεις για τη φορολογική μεταχείριση της υπεραξίας που προκύπτει από τη μεταβίβαση μετοχών εισηγμένων σε χρηματιστηριακή αγορά στην περίπτωση που έχουν μεσολαβήσει εταιρικές πράξεις διάσπασης (stock split) ή συνένωσης (reverse stock split) μετοχών, καθώς και για την εφαρμογή του τρίτου, τέταρτου και πέμπτου εδαφίου της παρ. 4 του άρθρου 42 του ν. 4172/2013 (Α 167), όπως αυτά προστέθηκαν με το άρθρο 28 του ν. 5024/2023 (Α 41).
Εγκ. Α.Α.Δ.Ε. Ε 2020/07.03.2024
Αυτόματη αποστολή της άδειας παράδοσης στα εισαγωγικά καθεστώτα - Αυτόματη οριστικοποίηση των διασαφήσεων εισαγωγής.
Αποφ. Α.Α.Δ.Ε. Α 1039/13.03.2024
Τροποποίηση της υπό στοιχεία Α.1215/28-12-2023 απόφασης του Διοικητή της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων «Καθορισμός του αριθμού φορολογικών ελέγχων που θα διενεργηθούν κατά το έτος 2024» (Β 7475).
Αποφ. Α.Α.Δ.Ε. Α 1040/15.03.2024
Καθορισμός του περιεχομένου, της διαδικασίας, του τρόπου και του χρόνου υποβολής των Δηλώσεων Πληροφοριών αναφορικά με υπηρεσίες τεχνικής υποστήριξης Φορολογικών Ηλεκτρονικών Μηχανισμών (ΦΗΜ), που παρέχονται στις υπόχρεες οντότητες του άρθρου 1 του ν. 4308/2014 (Α 251), στην Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, για την τήρηση του Μητρώου Παρεχόμενων Υπηρεσιών Τεχνικής Υποστήριξης Φορολογικών Ηλεκτρονικών Μηχανισμών (ΦΗΜ).
Αποφ. Α.Α.Δ.Ε. A 1042/15.03.2024
Τροποποίηση της υπό στοιχεία Α.1157/12.10.2023 απόφασης του Διοικητή της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (Α.Α.Δ.Ε.) «Καθορισμός του χρόνου και της διαδικασίας αναβάθμισης των Μέσων Πληρωμών, που χρησιμοποιούν οι οντότητες του άρθρου 1 του ν. 4308/2014 (Α 251), από τους Παρόχους Μέσων Πληρωμών (NSPs), για την ολοκλήρωση της διαδικασίας διασύνδεσης αυτών με τα Ταμειακά Συστήματα, καθώς και κάθε άλλου ειδικότερου θέματος για την εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 15Β του ν. 4987/2022 (ΚΦΔ). Τροποποίηση της υπό στοιχεία Α.1021/2023 (Β 1826) απόφασης του Διοικητή της ΑΑΔΕ» (Β 5994).
Περισσότερα »

Εγκύκλιος e-ΕΦΚΑ 14/2024
Ασφάλιση ιδιοκτητών τουριστικών καταλυμάτων κατ εφαρμογή των διατάξεων του άρθρου 125 ν. 5078/2023 (ΦΕΚ 211/τ.Α/20.12.23)
Εγκύκλιος e-ΕΦΚΑ 9/13.02.2024
Χορήγηση εφάπαξ παροχής σε κληρικούς (άρθρο 122 Ν. 5078/2023 ΦΕΚ 211/τ. Α 7/20.12.2023)
Εγκύκλιος e-ΕΦΚΑ 8/13.02.2024
«Αναπροσαρμογή από 1/1/2024: α) του ανωτάτου ορίου ασφαλιστέων αποδοχών, β) των ποσών ασφαλιστικών κατηγοριών, κλάδου εφάπαξ παροχών (πρόνοιας), του e-ΕΦΚΑ έμμισθων δικηγόρων Δημοσίου και μισθωτών μηχανικών-υγειονομικών, που απασχολούνται στο Δημόσιο Τομέα με σχέση εργασίας δημοσίου δικαίου και γ) των ποσών ασφαλιστικών κατηγοριών, κλάδου επικουρικής ασφάλισης του e-ΕΦΚΑ και του Τ.Ε.Κ.Α., έμμισθων δικηγόρων Δημοσίου και μισθωτών μηχανικών, που απασχολούνται...
Εγκύκλιος e-ΕΦΚΑ 01/15.01.2024
Νέο νομικό πλαίσιο για την απασχόληση συνταξιούχων εξ ιδίου δικαιώματος (λόγω γήρατος/αναπηρίας), με την αντικατάσταση του άρθρου 20 του ν. 4387/2016 (Α 85). Κοινοποίηση των διατάξεων του άρθρου 114 του ν. 5078/2023 με παροχή οδηγιών
Εγκύκλιος e-ΕΦΚΑ 45/15.09.2023
Ασφαλιστικές εισφορές εργατών γης που αμείβονται με εργόσημο.
Περισσότερα »
Επιμέλεια:
ΧΡΗΣΤΟΣ Ν. ΤΟΤΣΗΣ
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΡ. ΤΟΤΣΗΣ
Ειδήσεις - Κρίσεις Σχόλια
Aρθρο του Γιώργου Δαλιάνη
του Διονύση Σαμόλη
και της Νίκης Χατζοπούλου
Συμπληρωματικά στοιχεία του ΣΔΟΕ και της Οικονομικής Αστυνομίας παρατείνουν την παραγραφή;
Aρθρο της Τζένης Πάνου
Φορολογικά προνόμια για αλλοδαπούς συνταξιούχους
Aρθρο του Σωκράτη Μπόγια
'Ελεγχος ενδοομιλικών συναλλαγών στην Κύπρο
Aρθρο της Τατιάνας Ψαριανού
Τα μακροχρόνια υπόλοιπα εμπορικών λογαριασμών δεν χαρτοσημαίνονται.
Επιμέλεια:
Χρήστος Ν. Τότσης
Νικόλαος Χρ. Τότσης
Ειδήσεις - Κρίσεις Σχόλια:
Αρθρο του Χρυσόστομου Γκίκα
Επισημάνσεις εκ των άρθρων 37 και 50 παρ. 7 του Κ.Φ.Δ. (ν. 4174/2013) για τα δικαιώματα των αλληλεγγύως ευθυνομένων
Αρθρο του Γιώργου Δαλιάνη
Η μεταβίβαση ατομικής επιχείρησης
Αρθρο του Γεώργιου Παλαιτσάκη
Οι εννέα τρόποι για την «αποφυγή» των τεκμηρίων
Αρθρο του Γεώργιου Κόντου
Έσοδα και διαδικασία αναγνώρισής τους
Περισσότερα »
ΚΑΛΑΘΙ ΑΓΟΡΑΣ
Το καλάθι είναι άδειο