Ι. Είναι γνωστό ότι οι διατάξεις του άρθρου 115 του Ν.2238/1994 και του άρθρου 50 του Ν.4174/2013 (όπως αρχικά ίσχυσε), σχετικά με την αντικειμενική και αλληλέγγυα ευθύνη των διοικούντων νομικά πρόσωπα, έχουν κριθεί υπερβολικά αυστηρές ενώ παράλληλα δεν είχαν και τα αναμενόμενα εισπρακτικά αποτελέσματα, δεδομένου ότι ως διευθύνοντες σύμβουλοι, διευθυντές κλπ ορίζονταν συνήθως υπάλληλοι των νομικών προσώπων, που δεν διέθεταν ιδιαίτερης αξίας περιουσιακά στοιχεία ώστε να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις του δημοσίου. Ετσι, οι διατάξεις του άρθρου 34 παρ. 1 του Ν. 4646/2019, με τις οποίες τροποποιήθηκε κατά δικαιότερο τρόπο το άρθρο 50 του Ν.4174/2013, καταργούν την αντικειμενική ευθύνη των διοικούντων και διαπνέονται από τη γενική αρχή της ύπαρξης υπαιτιότητας για τη θεμελίωση της ευθύνης.
Σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές, για να θεμελιωθεί προσωπική ευθύνη του διοικούντος για τα φορολογικά χρέη του νομικού προσώπου πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά και οι τρεις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος, ήτοι:
α) Ιδιότητα διοικούντος (μία από τις ιδιότητες που αναφέρονται περιοριστικά στην παρ. 1 του άρθρου 50 του Ν. 4174/2013, όπως ισχύει)
β) Οι οφειλές να κατέστησαν ληξιπρόθεσμες κατά τη διάρκεια της θητείας του διοικούντος.
ββ) εφόσον η διαπίστωση των οφειλών έγινε μετά από έλεγχο υφίσταται ευθύνη μόνο για τα πρόσωπα στα οποία συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις των στοιχείων α και γ κατά το φορολογικό έτος ή την περίοδο στην οποία ανάγονται οι οφειλές αυτές.
γ) υπαιτιότητα του διοικούντος για τη μη καταβολή των φορολογικών χρεών του νομικού προσώπου.
Με τις μεταβατικές διατάξεις του πρώτου εδαφίου της παρ. 29 του άρθρου 66 του Ν.4646/2019, το οποίο, σύμφωνα και με την έκθεση της Επιστημονικής Επιτροπής της Βουλής, παρουσιάζει πρόβλημα σύνταξης και θα έπρεπε να χωρισθεί σε δύο περιόδους, ορίζεται:
α) ότι οι διατάξεις των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 50 του ν. 4174/2013, όπως αντικαθίστανται με τις διατάξεις του άρθρου 34 ισχύουν από τη δημοσίευση του νόμου αυτού (ΦΕΚ A’ 201/12.12.2019). β) ότι οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται και για οφειλές, οι οποίες έχουν βεβαιωθεί πριν από τη θέση σε ισχύ του νόμου 4646/2019 (12/12/2019) σε βάρος προσώπων ως αλληλεγγύως και προσωπικά ευθυνομένων για οφειλές των νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων κατ` εφαρμογή του άρθρου 50 παράγραφος 1 και 2, όπως ίσχυε πριν την τροποποίησή του με τις διατάξεις του άρθρου 34 του νόμου αυτού, του άρθρου 115 του ν. 2238/1994 και της παραγράφου 7 του άρθρου 22 του ν. 2468/1998. γ) Ότι οι με τις προϊσχύσασες διατάξεις βεβαιωμένες οφειλές παύουν να βαραίνουν τα αλληλεγγύως ευθυνόμενα πρόσωπα και αίρονται τα σε βάρος τους ληφθέντα μέτρα εφόσον τα τελευταία δεν πληρούσαν τις προϋποθέσεις που τίθενται με τις διατάξεις των παραγράφων 1 και 2 του άρθρου 50 του ν. 4174/2013, όπως αντικαθίστανται με τις διατάξεις του άρθρου 34 παρ.1, για τη θεμελίωση της αλληλέγγυας ευθύνης.
Στο ίδιο εδάφιο της μεταβατικής διάταξης προβλέπεται διαδικασία για την εφαρμογή της, σύμφωνα με την οποία υποβάλλεται αίτηση στην Αρχή που προέβη στις σχετικές ενέργειες αναζήτησης της ευθύνης του οικείου προσώπου εντός προθεσμίας τριών (3) μηνών από τη δημοσίευση του νόμου (12/12/2019) και διευκρινίζεται ότι ποσά που έχουν καταβληθεί δεν επιστρέφονται.
Διευκρινίζεται, επίσης, με το τελευταίο εδάφιο της παρ. 29, ότι: «Η αίτηση μπορεί να υποβληθεί και για εκκρεμείς υποθέσεις οφειλών κατά την έννοια του άρθρου 72 παραγράφου 50 του ν. 4174/2013, όπως ισχύει.» Δηλαδή η αίτηση μπορεί να υποβληθεί όχι μόνο για τις υφιστάμενες στις Δ.Ο.Υ υποθέσεις αλλά και για αυτές που εκκρεμούν ενώπιον της ΔΕΔ ή των δικαστηρίων. Και τούτο, ευλόγως, διότι υποθέσεις που εκκρεμούν κατά το άρθρο 72 παρ.50 του Ν.4174/2013, δηλαδή υποθέσεις που εκκρεμούν ενώπιον της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών ή Ενώπιον των Διοικητικών Δικαστηρίων έχουν πλέον εκφύγει από την αρμοδιότητα των Δ.Ο.Υ και δεν θα μπορούσε ο αρμόδιος προϊστάμενος της αρμόδιας Δ.Ο.Υ να επιληφθεί και εφαρμόσει στις υποθέσεις αυτές, χωρίς νομοθετική πρόβλεψη, τη διάταξη του προηγούμενου και βασικού εδαφίου της ρύθμισης.

ΙΙ. Οι διατάξεις της παραγράφου 29 του άρθρου 66 Ν.4646/2019, όμως, παρουσιάζουν ένα νομοθετικό κενό διότι δεν ορίζουν και τη διαδικασία α΅φισβήτησης της τυχόν απόρριψης από την αρ΅όδια υπηρεσία της Φορολογικής Διοίκησης της αίτησης που υποβάλλεται κατ’ εφαρ΅ογή του δεύτερου εδαφίου και συγκεκρι΅ένα,
α) εάν η απόρριψη υπόκειται στην ενδικοφανή προσφυγή του άρθρου 63 του ΚΦΔ
β) ποιό είναι το αρ΅όδιο δικαστήριο για την άσκηση του οικείου ένδικου βοηθή΅ατος (βλ. έκθεση επιστημονικής υπηρεσίας της Βουλής).
Σχετικά με τα ζητήματα αυτά αναμένεται να υποστηριχθούν διάφορες απόψεις και ασφαλώς η παρέμβαση του νομοθέτη είναι αναγκαία για να μην επιβαρυνθούν τα δικαστήρια, η φορολογική διοίκηση και οι φορολογούμενοι με άσκοπες δίκες.

Ειδικότερα:
1.Με βάση την ισχύουσα μέχρι τώρα νομολογία, η αλληλέγγυα ευθύνη κατά το άρθρο 115 του Ν.2238/1994 και το άρθρο 50 του Ν.4174/1973 είναι πρόσθετη παράλληλη. Δεν δημιουργείται ίδια φορολογική υποχρέωση του διοικούντος προσώπου (δεν καθίσταται φορολογικό υποκείμενο) αλλά απλή πρόσθετη ευθύνη για πληρωμή των βεβαιωμένων φορολογικών οφειλών του νομικού προσώπου (Σ.τ.Ε. 2636/2018,2274/2017,1623/2015, 4357/2014, 844/2012, 2711/2011, 708/2008,3333/2008, 2712/2002). Επομένως, η ευθύνη ανάγεται στο στάδιο της είσπραξης και όχι στο στάδιο βεβαίωσης του φόρου (Σ.τ.Ε 2636/2018,2274/2017,1623/2015, 4357/2014, 844/2012, 2711/2011, 708/2008,3333/2008, 2712/2002). Κατά συνέπεια, με βάση την ισχύουσα μέχρι τώρα νομολογία θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η απορριπτική απόφαση της αρμόδιας Δ.Ο.Υ δεν έχει τα χαρακτηριστικά φορολογικής διαφοράς και επομένως ο θιγόμενος δεν θα ασκήσει ενδικοφανή προσφυγή κατά το άρθρο 63 του Κ.Φ.Δ. αλλά θα προσφύγει ευθέως στο αρμόδιο κατά τις γενικές διατάξεις του Κ.Δ.Δ (Ν.2717/1999) δικαστήριο.
2.Κατά την αντίθετη άποψη, την οποία θεωρούμε ορθότερη, η απορριπτική απόφαση της φορολογικής διοίκησης πρέπει να προσβληθεί υποχρεωτικά με ενδικοφανή προσφυγή, σύμφωνα με το άρθρο 63 παρ.1 του Κ.Φ.Δ, το οποίο ορίζει:
« 1. Ο υπόχρεος, εφόσον αμφισβητεί οποιαδήποτε πράξη που έχει εκδοθεί σε βάρος του από τη Φορολογική Διοίκηση ή σε περίπτωση σιωπηρής άρνησης οφείλει να υποβάλει ενδικοφανή προσφυγή με αίτημα την επανεξέταση της πράξης στο πλαίσιο διοικητικής διαδικασίας από την Υπηρεσία Εσωτερικής Επανεξέτασης της Φορολογικής Διοίκησης.»
Και τούτο διότι οι διατάξεις της παρ. 29 του άρθρου 66 του Ν.4646/2019 παρέχουν στον « αλληλεγγύως ευθυνόμενο» το αυτοτελές δικαίωμα να ζητήσει, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 34 παρ.1 του ίδιου νόμου, την προσωπική του απαλλαγή από την ευθύνη για τα φορολογικά χρέη του νομικού προσώπου ή νομικής οντότητας. Συνεπώς, η ενδεχόμενη απορριπτική απόφαση του προϊστάμενου της αρμόδιας Δ.Ο.Υ συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά που την καθιστούν προσβλητέα με ενδικοφανή προσφυγή κατά το άρθρο 63 παρ.1 του Κ.Φ.Δ, ήτοι:
-είναι εκτελεστή διοικητική πράξη
-είναι πράξη που εκδίδεται από τη φορολογική διοίκηση
-εκδίδεται ευθέως σε βάρος του αλληλεγγύως ευθυνόμενου
-Δεν αφορά την εισπρακτική διαδικασία αλλά το ίδιο το δικαίωμα του δημοσίου έναντι του αιτούντος, το οποίο παύει να υφίσταται αν διαπιστωθεί ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις του νόμου.
-Η άρση των διασφαλιστικών μέτρων αποτελεί την παρεπόμενη συνέπεια της απαλλαγής από την ευθύνη και επομένως δεν μπορεί να εφαρμοσθεί η διάταξη της παρ. 5 άρθρου 18 Ν.4446/2016, ΦΕΚ Α 240/22.12.2016, κατά την οποία επί διασφαλιστικών μέτρων του δημοσίου δεν υφίσταται η υποχρέωση άσκησης ενδικοφανούς προσφυγής.
Επομένως, η απόρριψη με την απόφαση του προϊστάμενου της αρμόδιας Δ.Ο.Υ. του αιτήματός για την απαλλαγή από την αλληλέγγυα ευθύνη αποτελεί εκτελεστή διοικητική πράξη της φορολογικής διοίκησης, από την οποία γεννάται προσωπική διαφορά ουσίας του αλληλεγγύως ευθυνόμενου και όχι διαφορά περί την είσπραξη των χρεών του νομικού προσώπου ή νομικής οντότητας και κατά συνέπεια παραδεκτά, νόμιμα και μάλιστα υποχρεωτικά η ορθότητα της εν λόγω απόφασης πρέπει να αμφισβητηθεί με ενδικοφανή προσφυγή ενώπιον της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων. Κατά της ενδεχομένως δε απορριπτικής απόφασης ή σιωπηρής άρνησης του προϊστάμενου της Δ.Ε.Δ χωρεί προσφυγή ενώπιον του Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 6 παρ.1 και 7παρ.1 του Κ.Δ.Δ (Ν.2717/1999).