Δικηγόρου LL.M Τραπεζικού Διαμεσολαβητή ΕΚΧΔ
Συνεργάτη του ΟΜΙΛΟΥ ΤΟΤΣΗ σε θέματα Αναδιάρθρωσης Δανείων


Η Ελλάδα έκλεισε το 2019 σημειώνοντας σημαντική πρόοδο στην οικονομία, η οποία αποτυπώθηκε με την αναβάθμιση του αξιόχρεου της χώρας κατά μία βαθμίδα τον Οκτώβριο του 2019 από τον οίκο αξιολόγησης Standard & Poor’s και πιο πρόσφατα, τον Ιανουάριο του 2020, από τον οίκο Fitch.
Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα εισήλθε το νέο έτος με θετικό πρόσημο αναφορικά με την αντιμετώπιση του αποθέματος μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (ΜΕΑ), αλλά η εκδήλωση του ιού Covid-19 στην Ελλάδα έχει φέρει την οικονομία σε στασιμότητα και έχει προκαλέσει σοβαρές ανησυχίες για μια νέα γενιά επισφαλών δανείων.
Οι τράπεζες αναμένεται να χάσουν ένα μεγάλο κομμάτι από την κερδοφορία τους λόγω των δυσμενών επιπτώσεων της νόσου του Covid-19, ο οποίος αναμένεται να προκαλέσει σημαντική αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ).
Τα έσοδα μειώνονται καθώς ο όγκος των επιχειρήσεων μειώνεται και η χαμηλότερη αποδοτικότητα των επιχειρήσεων θα οδηγήσει σε άμεση επιδείνωση της κατάστασης. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια θα αυξηθούν ιδιαίτερα μεταξύ των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων όπως για παράδειγμα το λιανικό εμπόριο και ο τουρισμός ακόμα και μετά τα βοηθητικά μέτρα που θα παρέχει η κυβέρνηση. Η ΤτΕ σημειώνει ότι παρά τις εποχές ρεκόρ τουρισμού που σημειώθηκαν τα τελευταία τρία χρόνια στην χώρα μας, σχεδόν το 28% των δανείων στον ξενοδοχειακό κλάδο είναι «κόκκινα».
Η εξάπλωση του κορωνοϊού και η όξυνση του προσφυγικού προβλήματος επηρεάζουν καταλυτικά τις βραχυπρόθεσμες αναπτυξιακές προοπτικές και θέτουν, προσωρινά, μεγάλα εμπόδια στην πορεία προς την κανονικότητα. Οι αγορές ομολόγων και κεφαλαίων έχουν ήδη υποστεί μεγάλες απώλειες, με τις πιο αδύναμες οικονομίες να πλήττονται περισσότερο.
Στην ετήσια έκθεση της Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) που δημοσιεύθηκε στα τέλη Μάρτιου 2020, η ΤτΕ κάνει έναν απολογισμό της κατάστασης το 2019 αναφορικά με την διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δάνειων. Σε αυτή ο η διοικητής της ΤτΕ αναφέρει τα εξής:
«Κατά τη διάρκεια του 2019, οι τράπεζες συνέχισαν τις προσπάθειές τους στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης του υψηλού αποθέματος των ΜΕΔ. Αν και το πρόβλημα των ΜΕΔ θεωρείται κυρίως απόρροια της ύφεσης, νομοθετικές παρεμβάσεις όπως η αναστολή των πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας, η κατάχρηση του πλαισίου προστασίας από κατασχέσεις, καθώς και διάφορα άλλα νομικά και δικαστικά εμπόδια δεν επέτρεψαν την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος.

Στο τέλος Δεκεμβρίου του 2019 τα ΜΕΔ παρέμειναν σε υψηλό επίπεδο και ανήλθαν σε 68,0 δισεκ. ευρώ (ή 40,3% του συνόλου των δανείων, έναντι 3,4% του ευρωπαϊκού μέσου όρου στο τέλος Σεπτεμβρίου του 2019), μειωμένα κατά 13,8 δισεκ. ευρώ συγκριτικά με το τέλος Δεκεμβρίου του 2018 και κατά 39,2 δισεκ. ευρώ έναντι του Μαρτίου 2016, οπότε είχε καταγραφεί και το υψηλότερο επίπεδο ΜΕΔ. Η υποχώρηση του αποθέματος των ΜΕΔ κατά τη διάρκεια του 2019 οφείλεται κυρίως σε πωλήσεις δανείων ύψους 8,1 δισεκ. ευρώ και σε διαγραφές ύψους 4,3 δισεκ. ευρώ.
Όσον αφορά τους επιχειρησιακούς στόχους για τη μείωση των ΜΕΔ, η στόχευση των τραπεζών είναι ο δείκτης ΜΕΔ να έχει διαμορφωθεί σε επίπεδα κάτω του 20% στο τέλος του 2021. Ο ρυθμός μείωσης των ΜΕΔ μπορεί να επιταχυνθεί περαιτέρω με την εφαρμογή λύσεων όπως του σχεδίου “Ηρακλής” (ν. 4649/2019). Σε επόμενο στάδιο και αφού αξιολογηθούν τα αποτελέσματά του, το σχέδιο “Ηρακλής” αναμένεται να πλαισιωθεί από την εφαρμογή και άλλων μέτρων ολιστικής προσέγγισης, όπως αυτά που έχει προτείνει στο πρόσφατο παρελθόν η Τράπεζα της Ελλάδος, προκειμένου να αντιμετωπιστεί ταυτόχρονα και το ζήτημα που προκύπτει από τη σημερινή κεφαλαιακή διάρθρωση των τραπεζών, με την αναβαλλόμενη φορολογική απαίτηση (DTC) να αποτελεί δυσανάλογα μεγάλο μέρος των συνολικών κεφαλαίων. Σε κάθε περίπτωση, με την υλοποίηση του σχεδίου “Ηρακλής” θα είναι σημαντικό να υπάρξει αξιολόγηση των θεμελιωδών μεγεθών του ελληνικού τραπεζικού τομέα, κυρίως της οργανικής κερδοφορίας, του δείκτη κάλυψης επισφαλών απαιτήσεων και της ποιότητας των εποπτικών κεφαλαίων, ιδιαίτερα μετά την παρέλευση της πανδημίας του κορωνοϊού.
Όλα αυτά όμως τελούν υπό αναθεώρηση εν όψει των έκτακτων περιστάσεων και των συνθηκών μεγάλης αβεβαιότητας υπό τις οποίες καλείται να λειτουργήσει σήμερα το τραπεζικό σύστημα, όπως και η πραγματική οικονομία. Αναμένεται δηλαδή να επηρεαστεί αρνητικά η πορεία προς την επίτευξη του στόχου της σημαντικής μείωσης του ποσοστού των ΜΕΔ το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα, όχι όμως και ο τελικός στόχος.»
Το σχέδιο «Ηρακλής» δίνει κίνητρα στις τράπεζες να μεταβιβάσουν τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (ΜΕΑ), σε εταιρίες ειδικού σκοπού (SPV).
Το σχέδιο προβλέπει τη μεταφορά ΜΕΑ σε ένα SPV το οποία θα αναθέσει σε ειδικευμένες & ανεξάρτητες εταιρείες να τα διαχειριστούν και θα εκδώσει ομόλογα τα οποία θα αποπληρώνονται με τα έσοδα που θα προκύπτουν από την ανάκτηση των ΜΕΑ.
Πρόκειται για μια διαδικασία Προστασίας Στοιχείων Ενεργητικού (Asset Protection Scheme) μέσω της τιτλοποίησης των ΜΕΑ, για την οποία προβλέπεται και κρατική εγγύηση, ώστε τα ασφαλέστερα από τα ομόλογα που θα προκύψουν να έχουν μεγαλύτερη αξία και το όλο εγχείρημα να λειτουργήσει ευκολότερα.
Κατά την έναρξη ισχύος της εγγύησης, οι ομολογίες υψηλής εξοφλητικής προτεραιότητας πρέπει να έχουν αξιολογηθεί από εξωτερικό οργανισμό πιστοληπτικής αξιολόγησης (ECAI), εγκεκριμένο από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, σε κατηγορία αξιολόγησης ΒΒ-, Ba3, BBL ή υψηλότερη.
Με αυτό τον τρόπο διευκολύνεται η εποπτική αναγνώριση της μετάθεσης σημαντικού πιστωτικού κινδύνου από το πιστωτικό ίδρυμα στους κατόχους των ομολόγων της τιτλοποίησης και συνακόλουθα μειώνονται οι κεφαλαιακές απαιτήσεις για τα ανοίγματα αυτά.
Ο Ηρακλής πρόκειται να λάβει έως και 36 δισεκατομμύρια ευρώ μέσω τιτλοποιήσεων χρησιμοποιώντας κρατικές εγγυήσεις ύψους 12 δισεκατομμυρίων ευρώ. Οι περισσότερες ελληνικές τράπεζες έχουν οριστικοποιήσει τα χαρτοφυλάκιά τους για το πρόγραμμα και η Eurobank ήταν η πρώτη που υπέβαλε επίσημο αίτημα.

Η Εθνική Τράπεζα , η Alpha Bank, η Eurobank και η Τράπεζα Πειραιώς είχαν συμφωνήσει να μειώσουν τα «κόκκινα» δάνεια σε μονοψήφιο ποσοστό έως το 2022 ενώ πρόσφατα η Eurobank έλαβε το πράσινο φως έτσι ώστε οι τίτλοι ανώτερης διαβάθμισης (senior notes) της τιτλοποίησης Cairo να σταθμιστούν με μηδενικό συντελεστή έναντι 25% που προβλεπόταν. Η εξέλιξη αυτή ήταν πολύ σημαντική για την εφαρμογή του Ηρακλή. Η εξάπλωση της επιδημίας όμως έφερε τα πάνω κάτω και για το τραπεζικό σύστημα. Ο Ηρακλής μετατίθεται για μετά το καλοκαίρι και μαζί του ο κίνδυνος για νέα κύματα «κόκκινων» δανείων.
Η βασική ανησυχία εντοπίζεται στο ότι, καθώς τα έσοδα των επιχειρήσεων καταρρέουν και τα εισοδήματα των εργαζομένων μειώνονται, αναμένεται ότι το 1/10 του υφιστάμενων εξυπηρετούμενων δανείων θα «κοκκινήσουν». Οι κύριες ανησυχίες αφορούν δάνεια που διακανονίστηκαν πρόσφατα, αλλά λόγω των εξαιρετικά δυσμενών συνθήκων αναμένεται να υποτροπιάσουν.
Η ΤτΕ αναφέρει ότι περίπου το 36 % των ΜΕΔ, 24,6 δις ευρώ, συνδέεται με κάποιο είδος προγράμματος διακανονισμού. Περισσότερες από τις μισές είναι μακροπρόθεσμες λύσεις που περιλαμβάνουν παράταση της περιόδου αποπληρωμής χωρίς μειώσεις επιτοκίου, haircuts (διαγραφή μέρους του δανεισμού) ή Split & Freeze (τον διαχωρισμό της οφειλής σε δύο μέρη).
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της ΤτΕ, το 42,4 % των ενυπόθηκων δανείων, το 48,7 % των καταναλωτικών δανείων και το 37,9 % των επιχειρηματικών δανείων είναι «κόκκινα». Το 60% των αυτοαπασχολούμενων και των μικρών επιχειρήσεων διατηρούν μη εξυπηρετούμενα δάνεια.
Το 50% των ΜΕΔ έχουν ήδη καταγγελθεί από τις τράπεζες, το 20,7 % έχει περάσει τις 90 ημέρες καθυστέρησης , αλλά δεν έχουν καταγγελθεί, ενώ το 29,2 % θεωρείται αδύνατο να αποπληρωθεί.
Ένα σημαντικό ποσοστό των ΜΕΔ (15% περίπου) βρίσκεται σε νομική προστασία, μέσω του νόμου Κατσέλη Ν.3869/2010, της πλατφόρμας εξωδικαστικού μηχανισμού ρύθμισης οφειλών επιχειρήσεων Ν.4469/2017 και του του νόμου Ν.4605/2019 για την προστασία της πρώτης κατοικίας.
Αναφορικά με την προστασία της πρώτης κατοικίας η Ελληνική κυβέρνηση δίνει σκληρή μάχη με τους θεσμούς εν μέσω πανδημίας έτσι ώστε να δοθεί παράταση στην ημερομηνία λήξης της προστασίας. Η συμφωνία των δύο πλευρών προ της επέλασης της πανδημίας προέβλεπε λήξη του ισχύοντος πλαισίου στο τέλος Απριλίου και μετάβαση από την 1η Μαΐου σε ένα νέο περιβάλλον πτωχευτικού δικαίου, χωρίς δίχτυ προστασίας της πρώτης κατοικίας.
Μέχρι και τα μέσα Απρίλιου οι εκπρόσωποι των θεσμών διατήρησαν πολύ σκληρή στάση, μη δεχόμενοι καμία παράταση, με την ελληνική κυβέρνηση να επιθυμεί την επέκταση του προστατευτικού πλαισίου έως το τέλος του 2020. Οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν από τους θεσμούς, στη βάση της έκτης μετά μνημονιακής εποπτείας της ελληνικής οικονομίας που θα ολοκληρωθεί εντός του Μαΐου. Πρόκειται για ένα άκρως ευαίσθητο ζήτημα με σοβαρότατο κοινωνικό αντίκτυπο καθως ένα κύμα πλειστηριασμών σε τέτοιες συνθήκες κρίσης, κατά την γνώμη μου δεν θα εξυπηρετούσε καμία πλευρά.
Οικονομικά Μέτρα Αντιμετώπισης της Πανδημίας
Μέσα στην εύθραυστη εικόνα του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα, ο διοικητής της ΤτΕ προσπάθησε να προσθέσει μια θετική νότα, σημειώνοντας ότι αν και στο εγγύς μέλλον η κατάσταση θα είναι δύσκολη, οι τελικοί επιχειρησιακοί στόχοι των ΜΕΑ θα επιτευχθούν μέχρι το τέλος του έτους.
Λόγω του Covid-19, θα τεθούν σε εφαρμογή αναθεωρημένα χρονοδιαγράμματα για την υποβολή των σχεδίων αντιμετώπισης των ΜΕΑ τα οποία θα είναι πιο ευέλικτα και λιγότερο απαιτητικά.
Η θετική απόφαση του Eurogroup της 16ης Μαρτίου, το οποίο, αξιοποιώντας τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης περί ευελιξίας στην εφαρμογή των δημοσιονομικών κανόνων σε περίπτωση δυσμενών οικονομικών εξελίξεων λόγω έκτακτων γεγονότων, εξαιρεί, για όλα τα κράτη-μέλη, τις δημοσιονομικές επιπτώσεις που σχετίζονται με τα προσωρινά μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού. Επιπλέον, η λειτουργία των αυτόματων σταθεροποιητών στην οικονομία δεν θα επηρεάσει τη συμμόρφωση με τους δημοσιονομικούς κανόνες. Τέλος, στην περίπτωση της Ελλάδος, οι δαπάνες που σχετίζονται με τη διαχείριση της προσφυγικής-μεταναστευτικής κρίσης θα εξαιρεθούν από τον υπολογισμό του στόχου του δημοσιονομικού αποτελέσματος.
Επιπλέον, η τελευταία απόφαση του Eurogroup της 9ης Απρίλιου, προσθέτει τρεις ακόμα σημαντικές λύσεις. Πρώτον, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), το ταμείο διάσωσης της Ευρωζώνης, θα επιτρέψει σε όλα τα κράτη-μέλη να δανειστούν έως και το 2% του ΑΕΠ τους για να χρηματοδοτήσουν τις δαπάνες της υγειονομικής περίθαλψης. Αυτά τα δάνεια δεν θα συνοδεύονται από πρόσθετες υποχρεώσεις, σε αντίθεση με την πολιτική χρηματοδότησης του ESM, η οποία απαιτεί ένα πακέτο μέτρων λιτότητας και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις από τους αποδέκτες. Δεύτερον, οι υπουργοί Οικονομικών συμφώνησαν στο σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη χορήγηση φθηνών δανείων με στόχο την στήριξη των αγορών εργασίας και, τρίτον, υποσχέθηκαν μεγαλύτερη δύναμη πυρός στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, τον δανειοδοτικό βραχίονα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για τη στήριξη των επιχειρήσεων.
Η συμφωνία δείχνει ότι η ΕΚΤ, όπως θα δούμε παρακάτω, δεν θα είναι μόνη στην αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων της επιδημίας στην Ευρώπη. Το γεγονός αυτό θα ενισχύσει τη γραμμή άμυνας έναντι των ασταθών χρηματοπιστωτικών αγορών.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ανακοίνωσε πρόγραμμα 750 δισεκατομμυρίων ευρώ με την ονομασία «Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP)» που στοχεύει στην πρόσθετη αγο ρά κρατικών και εταιρικών ομολόγων. Στο πρόγραμμα που έχει σκοπό να αντιμετωπίσει τις αρνητικές συνέπειες του κορωνοϊού, συμπεριλαμβάνεται και η Ελλάδα, με την ΕΚΤ να αγοράζει μέχρι και 16 δισ. ευρώ ελληνικό χρέος το 2020. Αξίζει να αναφερθεί πως η Ελλάδα είχε εξαιρεθεί όλα αυτά τα χρόνια από το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (QE) της ΕΚΤ. Επιπλέον με μια ιστορική απόφαση της, η ΕΚΤ αποφάσισε να άρει το όριο του 33% της αγοράς χρέους μιας χώρας από την ΕΚΤ, ενώ παράλληλα δεν θα υφίστανται το μέτρο του waiver για τα ελληνικά ομόλογα.
Όπως αναφέρει η ΕΚΤ οι αγορές θα πραγματοποιηθούν μέχρι το τέλος του 2020 και θα περιλαμβάνουν όλες τις κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων που είναι επιλέξιμες στο πλαίσιο του υφιστάμενου προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων (APP). Για τις αγορές κρατικών ομολόγων, θα εξακολουθήσει να ισχύει το capital key των εθνικών κεντρικών τραπεζών. Συνολικά ο όγκος χρημάτων των δύο προγραμμάτων, δηλαδή του APP των 120 δισ. ευρώ και του PEPP των 750 δισ. ευρώ, θα ανέλθει στα 950 δισ. ευρώ.
Ταυτόχρονα, οι αγορές στο πλαίσιο του νέου προγράμματος PEPP θα διεξαχθούν με ευέλικτο τρόπο. Αυτό επιτρέπει διακυμάνσεις της κατανομής των ροών αγορών με την πάροδο του χρόνου, μεταξύ κατηγοριών περιουσιακών στοιχείων.
Παράλληλα θα επεκταθεί το φάσμα των αποδεκτών περιουσιακών στοιχείων στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς εταιρικού τομέα (CSPP) σε μη χρηματοοικονομικούς εταιρικούς τίτλους καθιστώντας όλα τα εταιρικά ομόλογα επαρκούς πιστωτικής ποιότητας επιλέξιμα για αγορά στο πλαίσιο του CSPP.
Αναφορικά με την επιλεξιμότητα των χρεογράφων που εκδίδονται από την Ελλάδα, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ αξιολόγησε αρχικά την ανάγκη ανακούφισης των πιέσεων που προέκυψαν από την εξάπλωση του Covid-19 και η οποία έπληξε έντονα τις ελληνικές χρηματοπιστωτικές αγορές.
Στη συνέχεια, αξιολόγησε τις δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν από την Ελληνική Δημοκρατία στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας και την παρακολούθηση της εφαρμογής τους από τα θεσμικά όργανα της Ευρωζώνης, αλλά και το γεγονός ότι τα μεσοπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους που παρέχονται μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) εξαρτώνται από τη συνεχή εφαρμογή αυτών των δεσμεύσεων.
Παράλληλα, στάθμισε το ότι η Ελλάδα έχει επανακτήσει την πρόσβασή της στις αγορές, αλλά και πως η ΕΚΤ έχει άμεση πρόσβαση στις πληροφορίες σχετικά με την οικονομική και χρηματοπιστωτική κατάσταση της χώρας ως αποτέλεσμα της συμμετοχής της ΕΚΤ στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας. Βάσει της αξιολόγησης αυτής, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισε ότι τα ελληνικά κρατικά ομόλογα θα είναι επιλέξιμα για αγορές στο νέο πρόγραμμα της κεντρικής τράπεζας.
Στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα επικρατεί η αντίληψη ότι η επόμενη ημέρα θα βρει την οικονομία της Ευρωζώνης πληγωμένη. Το στοιχείο που αλλάζει τον τρόπο αντιμετώπισης της κρίσης και δεν ενεργοποιεί αυστηρούς κανόνες αλλά τους εκμηδενίζει είναι ότι αυτή τη φορά δεν ευθύνονται οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Η νέα κρίση δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας κακής πρακτικής των Χωρών του Νότου αλλά μιας Παγκόσμιας Πανδημίας. Ίσως έχει έρθει η ώρα να επανεξεταστούν όλα από την αρχή και αυτό θα ισχύσει και για τα «κόκκινα» δάνεια. Ως πιθανή λύση προκρίνεται να δοθεί νέα παράταση στις ελληνικές τράπεζες, τουλάχιστον τριών ετών.
Ένα ακόμη σενάριο είναι να δοθεί ο μέγιστος βαθμός ευελιξίας στις τράπεζες που θα αντιμετωπίσουν ένα νέο μεγάλο κύμα ΜΕΔ. Η ευελιξία αφορά στα κεφάλαια που θα χρειαστούν για να καλυφθούν οι δείκτες εποπτικών κεφαλαίων, ο τρόπος και ο χρονικός ορίζοντας που αυτά θα απαιτηθούν. Στο δυσμενές σενάριο, δεν αποκλείεται για κάποιο χρονικό διάστημα οι τράπεζες να λειτουργούν χωρίς καμία απαίτηση.
Η κυβέρνηση εξετάζει ακόμα και το ενδεχόμενο δημιουργίας bad bank, ενός οργανισμού δηλαδή που θα αγοράσει από τις τράπεζες τα κόκκινα δάνεια των τιτλοποιήσεων οι οποίες θα γίνουν στο πλαίσιο του σχεδίου «Ηρακλής». Οι σχετικές αποφάσεις θα πρέπει να ληφθούν με καθαρό μυαλό με το πέρας της πανδημίας, όταν θα μπορεί πλέον να υπολογιστεί με μεγαλύτερη ακρίβεια ο οικονομικός αντίκτυπος αυτής της χωρίς προηγούμενο κρίσης.
Όπως εύλογα σημειώνει ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος : «Η μεγαλύτερη πρόκληση για τη ζώνη του ευρώ σήμερα, που θέτει σε δεύτερη μοίρα όλα τα προηγούμενα, είναι η προστασία της ανθρώπινης ζωής και η διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής, καθώς και η έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων στην οικονομία και κοινωνία από την εξάπλωση του κορωνοϊού. Αν και η μέχρι τώρα αντίδραση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM), της Ευρωομάδας (Eurogroup) και ιδιαιτέρως των ίδιων των κρατών-μελών μπορεί να χαρακτηριστεί θετική, είναι σαφές ότι απαιτείται ακόμη μεγαλύτερη συνεργασία και συντονισμός σε επιστημονικό αλλά και σε δημοσιονομικό/νομισματικό επίπεδο, όπου η ευελιξία και ο ρεαλισμός πρέπει να υπερισχύσουν. Επειδή οι δυνατότητες των κρατών-μελών δεν είναι οι ίδιες, η επίδειξη συνοχής, αλληλεγγύης και ευελιξίας στην αντιμετώπιση της πανδημίας και η παροχή διευκολύνσεων στα κράτη-μέλη που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη ή έχουν δημοσιονομικές δυσκολίες είναι καταλυτικής σημασίας για την καταξίωση της διακυβέρνησης της ζώνης του ευρώ στη συνείδηση των πολιτών αυτή την κρίσιμη περίοδο.»


Πηγές: 1. Εκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2019, 2. Ευρωπαϊκή Κεντρική τράπεζα , Δελτία τύπου, 18 Μάρτιου & 2,7 Απρίλιου 2020,Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP), 3.Macropolis, Αρθρο 23/03/2020, Covid-19 presents new, significant challenge in banks’ effort to reduce NPLs, 4.Bloomberg, Αρθρο 10/04/2020, Italy will struggle to sell the EU rescue deal at home, Ferdinando Giugliano. 5.CNN Greece, Αρθρο 26/03/2020, Με ποια κριτήρια η ΕΚΤ αποφάσισε την αποδοχή των ελληνικών ομολόγων, Θ. Κουκάκης, 6. Insider.gr., Αρθρο 19/03/2020, Πρόγραμμα αγοράς ομολόγων 750 δισ. ευρώ από την ΕΚΤ, Α.Βελισσάριος.7. Liberal, Αρθρο 23/03/2020, Ο κορωνοϊός αλλάζει τα πάντα και στα
«κόκκινα» δάνεια, Β.Γεώργας. 8. Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Παρουσίαση , 6/12/2019, Τιτλοποιήσεις &Σχέδιο Ηρακλής για τις Ελληνικές Τράπεζες, Η. Ξηρουχάκη.