Η μεταβίβαση των μετοχών ανωνύμων εταιρειών, μη εισηγμένων σε χρηματιστηριακή αγορά, από επαχθή αιτία (πώληση, ανταλλαγή) παρουσιάζει σοβαρές και ουσιαστικές αλλαγές στη διαδικασία μετά το νέο νόμο 4548/2018, σε σύγκριση με το προϊσχύσαν καθεστώς.

Τι ίσχυε πριν το Ν. 4548/2018.
Σύμφωνα με το προϊσχύσαν δίκαιο (Κ.Ν. 2190/20), οι μετοχές των ανωνύμων εταιρειών μπορούσαν να είναι ανώνυμες ή ονομαστικές. Για τη μεταβίβαση κάθε μιας κατηγορίας των μετοχών αυτών ακολουθούνταν διαφορετική διαδικασία.

Η μεταβίβαση των ανωνύμων μετοχών, σύμφωνα με την παράγραφο 5 του άρθρου 8β του Κ.Ν. 2190/20 (όπως είχε τροποποιηθεί με το άρθρο 13 του Ν. 3604/2007 και ίσχυσε μέχρι την 31/12/2018, οπότε αντικαταστάθηκε ο Κ.Ν. 2190/20 από το Ν. 4548/2018), γίνονταν σύμφωνα με τις διατάξεις που διέπουν τη μεταβίβαση κινητών πραγμάτων (βλ. άρθρο 1034 Αστικού Κώδικα), δηλ. με την παράδοση της νομής των ανωνύμων μετοχών από τον κύριο σ’ αυτόν που την αποκτά και συμφωνία (γραπτή ή προφορική) ότι μετατίθεται η κυριότητα.

Σύμφωνη και η νομολογία: Η κυριότητα επί της ανώνυμης μετοχής (στον κομιστή) Α.Ε., που αποτελεί πράγμα, όσο και το ενσωματούμενο σ’ αυτήν δικαίωμα, μεταβιβάζονται από τον κύριό της, όπως σε κάθε κινητό πράγμα (κατά τα άρθρα 1035 επ. Α.Κ.) με την παράδοση της νομής της μετοχής από τον κύριο αυτής στον αποκτώντα και με συμφωνία των μερών περί μεταθέσεως της κυριότητας. Η κατοχή του τίτλου της μετοχής είναι αποκλειστικό μέσο νομιμοποιήσεως για την άσκησή του σ’ αυτόν παριστωμένου και ενσωματουμένου δικαιώματος. Τα άρθρα 888 και 889 Αστικού Κώδικα εφαρμόζονται και επί των ανωνύμων μετοχών. Έτσι, η κατοχή των τίτλων αυτών δημιουργεί νόμιμο μαχητό τεκμήριο για τον κομιστή τους ότι έχει το δικαίωμα διαθέσεώς τους (βλ. αποφάσεις Αρείου Πάγου 345/1981 και 471/84).

Η μεταβίβαση των ονομαστικών μετοχών γίνονταν με εγγραφή στο ειδικό βιβλίο Μετόχων, που είχε υποχρέωση να τηρεί η εταιρεία, η οποία χρονολογούνταν και υπογράφονταν από τον μεταβιβάζοντα μέτοχο και τον αποκτώντα.

Τι ισχύει μετά το Ν. 4548/2018.
Μετά την ισχύ του Ν. 4548/2018 (δηλ. από 1/1/2019), όλες οι μετοχές των ανωνύμων εταιρειών είναι υποχρεωτικά ονομαστικές (άρθρο 40 § 1 Ν. 4548/2018).

Η εταιρεία οφείλει να τηρεί Βιβλίο Μετόχων (άρθρο 40 § 2 Ν. 4548/2018), το οποίο δεν απαιτείται να είναι θεωρημένο και μπορεί να τηρείται και ηλεκτρονικά.

Η μεταβίβαση των μετοχών γίνεται με καταχώριση στο βιβλίο μετόχων, που τηρείται, σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 40. Η καταχώριση χρονολογείται και υπογράφεται από τον μεταβιβάζοντα μέτοχο και τον αποκτώντα ή τους πληρεξουσίους τους. Δεν απαιτείται υπογραφή της καταχώρισης, αν η εταιρεία λάβει αντίγραφο της σύμβασης μεταβίβασης μετοχών με τις υπογραφές των μερών ή πληροφορηθεί την κατάρτισή της με άλλο τρόπο που προβλέπεται στο καταστατικό. Επίσης, δεν απαιτείται υπογραφή της καταχώρισης σε περίπτωση τήρησης του βιβλίου, σύμφωνα με το τέταρτο εδάφιο της παραγράφου 2 του άρθρου 40. Ύστερα από κάθε μεταβίβαση εκδίδεται νέος τίτλος ή επισημειώνονται από την εταιρεία επί του υπάρχοντος τίτλου, εφόσον έχει εκδοθεί, η μεταβίβαση που έγινε και τα στοιχεία του αποκτώντος που αναφέρονται στην προηγούμενη παράγραφο.

Δήλωση στη Δ.Ο.Υ. της μεταβίβασης και φορολόγηση της υπεραξίας.
Να σημειωθεί και η μεταβολή που επήλθε στο φορολογικό κομμάτι της μεταβίβασης μετοχών ανώνυμης εταιρείας μη εισηγμένης σε χρηματιστηριακή αγορά από 1/1/2014 με το νέο Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (Ν. 4172/2013).

Μέχρι 31/12/2013, η προκύπτουσα κατά τη μεταβίβαση των μετοχών αυτών υπεραξία φορολογούνταν με τον προβλεπόμενο από τις σχετικές διατάξεις του Ν. 2238/94 συντελεστή και ο φόρος καταβάλλονταν συγχρόνως με την υποβαλλόμενη δήλωση στη Δ.Ο.Υ. πριν τη μεταβίβαση. Τώρα, σύμφωνα με τα άρθρα 42 – 43 του Ν. 4172/2013, η μεταβίβαση μετοχών από επαχθή αιτία συντελείται με μόνη την καταχώρηση στο Βιβλίο Μετόχων, κατά τα άνω, χωρίς να υποβάλλεται δήλωση στη Δ.Ο.Υ. ούτε να πληρώνεται φόρος για την τυχόν προκύπτουσα υπεραξία. Απλώς, ο πωλητής των μετοχών υποχρεούται να δηλώσει το τίμημα της πώλησης και την τυχόν προκύπτουσα υπεραξία στη δήλωση φορολογίας εισοδημάτων του κατά το φορολογικό έτος της πώλησης και θα ελεγχθεί αρμοδίως.