Ο πρόσφατος φορολογικός νόμος 4646/2019 εισάγει το νέο άρθρο 48Α στον Ν. 4172/2013(1) και προβλέπει ότι, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, μια ελληνική εταιρεία μπορεί να μεταβιβάσει συμμετοχές που κατέχει σε άλλο νομικό πρόσωπο, χωρίς να φορολογηθεί για την υπεραξία που θα προκύψει. Σύμφωνα με την Αιτιολογική Έκθεση του νόμου, οι σχετικές διατάξεις στοχεύουν στην ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας για την υποδοχή ή διακράτηση επενδύσεων μέσω ελληνικών επενδυτικών σχημάτων, καθώς τα κέρδη από την διάθεση θυγατρικών απαλλάσσονται του φόρου στις περισσότερες χώρες της ΕΕ.

Προϋποθέσεις απαλλαγής

Αναλυτικότερα, οι νέες διατάξεις προβλέπουν τα εξής:

Το εισόδημα, που προκύπτει από την υπεραξία μεταβίβασης τίτλων συμμετοχής σε νομικό πρόσωπο και το οποίο εισπράττεται από ένα νομικό πρόσωπο (ΑΕ, ΕΠΕ,ΙΚΕ, ΟΕ, ΕΕ, κλπ.) που είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας, απαλλάσσεται από τον φόρο, εάν το νομικό πρόσωπο του οποίου οι τίτλοι μεταβιβάζονται πληροί τις ακόλουθες προϋποθέσεις:
α) Έχει μια από τις νομικές μορφές που απαριθμούνται στο Παράρτημα Ι Μέρος Α’ της Οδηγίας 2011/96/Ε.Ε., σχετικά με το κοινό φορολογικό καθεστώς το οποίο ισχύει για τις μητρικές και τις θυγατρικές εταιρείες διαφορετικών κρατών μελών.
β) Είναι φορολογικός κάτοικος κράτους-μέλους της Ε.Ε. (της χώρας μας συμπεριλαμβανομένης), σύμφωνα με τη νομοθεσία του κράτους αυτού και δεν θεωρείται κάτοικος τρίτου κράτους εκτός Ε.Ε. κατ’ εφαρμογήν όρων σύμβασης περί αποφυγής διπλής φορολογίας που έχει συναφθεί με αυτό το τρίτο κράτος, και
γ) Υπόκειται, χωρίς τη δυνατότητα επιλογής ή απαλλαγής σε εταιρικό φόρο και συγκεκριμένα έναν από τους φόρους που αναφέρονται στο Παράρτημα Ι Μέρος Β’ της προαναφερθείσας Οδηγίας 2011/96/ΕΕ ή σε οποιονδήποτε άλλον φόρο αντικαταστήσει έναν από τους φόρους αυτούς.

Επίσης προκειμένου να τύχει εφαρμογής η απαλλαγή, η ελληνική εταιρεία που μεταβιβάζει της συμμετοχές θα πρέπει
(α) να κατέχει ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον 10% της αξίας ή του πλήθους του μετοχικού κεφαλαίου ή βασικού κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου του νομικού προσώπου του οποίου οι τίτλοι συμμετοχής μεταβιβάζονται, και
(β) να έχει διακρατήσει το ελάχιστο ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον είκοσι τέσσερις μήνες.
Κατ’ εξαίρεση, τα σχετικά κέρδη δεν θα υπαχθούν σε φορολογία εισοδήματος ούτε κατά την διανομή ή την κεφαλαιοποίηση τους (σε αντίθεση με ότι γενικά ισχύει για τα έσοδα για τα οποία δεν έχει καταβληθεί φόρος, αρ. 47 παρ. 1 ΚΦΕ).

Διευκρινίζουμε ότι, εφ΄ όσον δεν πληρούνται σωρευτικά όλες οι ανωτέρω προϋποθέσεις, το κέρδος από την πώληση των συμμετοχών υπόκειται κανονικά σε φορολογία εισοδήματος, συναθροιζόμενο με τα λοιπά φορολογητέα έσοδα της μεταβιβάζουσας εταιρείας.

Τα ανωτέρω έχουν εφαρμογή για εισοδήματα που αποκτώνται από την 1η Ιουλίου 2020 και μετά. Έως την ημερομηνία αυτή, τυχόν κέρδη από την πώληση συμμετοχών φορολογούνται κανονικά, ενώ η σχετική ζημία εκπίπτει υπό τις ισχύουσες προϋποθέσεις.

Εκπτωση δαπανών/ζημιών

Ωστόσο, σε περίπτωση μεταβίβασης τίτλων συμμετοχής κατά τα ανωτέρω μετά την 1/7/2020, η φορολογούμενη εταιρεία δεν μπορεί να εκπέσει τις επιχειρηματικές δαπάνες (π.χ. τόκους δάνειων, κλπ.) ή τυχόν ζημία που συνδέεται με τη συμμετοχή αυτή (δεδομένου ότι και τα αντίστοιχα κέρδη απαλλάσσονται της φορολογίας).

Εξαιρετικά, οι ζημίες ενός νομικού προσώπου που προέρχοναι από τη μεταβίβαση των ανωτέρω τίτλων συμμετοχής, μπορούν να αναγνωριστούν προς έκπτωση μετά την 1.1.2020, υπό τις εξής προϋποθέσεις (σωρευτικά):
(α) να έχουν αποτιμηθεί μέχρι την 31.12.2019 και να έχουν εγγραφεί στα βιβλία της εταιρείας ή να αποτυπώνονται σε οικονομικές καταστάσεις ελεγμένες από ορκωτούς ελεγκτές, και
(β) οι ζημίες να καταστούν οριστικές (δηλ. οι συμμετοχές να μεταβιβαστούν) έως την 31.12.2022.

Εάν οι ζημίες κατά τον χρόνο οριστικοποίησης είναι μικρότερες από τις ζημίες που αποτιμήθηκαν, αναγνωρίζεται το μικρότερο ποσό, ενώ εάν είναι μεγαλύτερες, αναγνωρίζεται μόνο το ποσό που αποτιμήθηκε.

Με την ανωτέρω μεταβατική ρύθμιση (άρθρο 66 παρ. 18β Ν.4646/2019) λαμβάνεται μέριμνα, ώστε οι εταιρείες που απέκτησαν συμμετοχές τα τελευταία χρόνια, πριν ή κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης, να μην υποστούν τις δυσμενείς συνέπειες από την τυχόν ζημία που θα οριστικοποιηθεί κατά την μεταβίβαση αυτών μέχρι την 31/12/2022.

Τονίζουμε ότι, οι ανωτέρω διατάξεις είναι πολύ πρόσφατες και δεν έχουν ακόμη ερμηνευθεί ή διευκρινισθεί από την φορολογική Διοίκηση μέσω της έκδοσης σχετικής εγκυκλίου. Συνεπώς, αρκετά σημεία παραμένουν αδιευκρίνιστα, κυρίως ως προς το θέμα της μη έκπτωσης των δαπανών που σχετίζονται με τις συμμετοχές αυτές, την υπό προϋποθέσεις αναγνώριση των ζημιών, κλπ.

____________________
(1) Βλ. άρθρο 20 Ν. 4646/2019 (ΦΕΚ 201Α/12.12.19) στο «Λογιστή» Ιανουαρίου 2020, σελ. 85