Αθήνα, 14.12.2022
Αρ. Πρωτ: 592330/Σ.184926

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ 42

ΣΧΕΤ: 1. Οι διατάξεις του άρθρου 104 του ν. 4387/2016 (Α 85), όπως αντικαταστάθηκε από τότε που ίσχυσε με το άρθρο 15 του ν. 4488/2017 (Α 137).
2. Η αριθ. Δ.15/Δ/90598/11.11.2021 (ΦΕΚ Β 5404/22-11-2021) «Καθορισμός της διαδικασίας συμψηφισμού και επιστροφής των αχρεωστήτως καταβληθεισών ασφαλιστικών εισφορών στον Ηλεκτρονικό Εθνικό Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (e-Ε.Φ.Κ.Α.)» από την έναρξη ισχύος της οποίας παύει να ισχύει η υπό στοιχεία Δ.15/Δ/12061/293/2018 απόφαση του Υφυπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Β 773).
3. Οι αρ. 47/2018, 52/2018 εγκύκλιες οδηγίες e-ΕΦΚΑ

Σας κοινοποιούμε τα προβλεπόμενα από την ανωτέρω σχετική (2) Υπουργική απόφαση με την οποία καθορίζεται η διαδικασία συμψηφισμού και επιστροφής των αχρεωστήτως καταβληθεισών ασφαλιστικών εισφορών των Μη Μισθωτών ασφαλισμένων e-ΕΦΚΑ και ειδικότερα την διαδικασία εφαρμογής τους εφεξής.

ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

1. Με τις διατάξεις του άρθρου 1 παρ. 1 της ανωτέρω σχετικής (2) Υπουργικής Απόφασης ορίζεται ότι "Οι αχρεωστήτως καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές στον e-Ε.Φ.Κ.Α. συμψηφίζονται με τις πάσης φύσεως καθυστερούμενες οφειλές, ρυθμισμένες ή μη, των δικαιούχων προς τον e- Ε.Φ.Κ.Α. και τους τρίτους φορείς, για τους οποίους ο e-Ε.Φ.Κ.Α. συνεισπράττει ασφαλιστικές εισφορές. Σε περίπτωση που ο δικαιούχος των αχρεωστήτως καταβληθεισών ασφαλιστικών εισφορών έχει υπαχθεί σε καθεστώς ρύθμισης οφειλών, της οποίας οι όροι τηρούνται, ο συμψηφισμός συντελείται και με τις μη ληξιπρόθεσμες δόσεις της ρύθμισης. Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν οφειλές ή εάν ύστερα από το συμψηφισμό, σύμφωνα με τα ανωτέρω, προκύπτει υπόλοιπο ποσό, αυτό επιστρέφεται άτοκα στους δικαιούχους.... Κατ εξαίρεση το προς επιστροφή χρηματικό ποσό επιστρέφεται εντόκως έπειτα από αμετάκλητη απόφαση αρμόδιου δικαστηρίου, με βάση τα οριζόμενα στο άρθρο 21 του Κώδικα Νόμων περί δικών του Δημοσίου (κ.δ. της 26.6/10.7.1944, Α 139), εκτός και εάν ορίζεται διαφορετικά στη δικαστική απόφαση."
2. Με τις διατάξεις του άρθρου 1 παρ. 2 της ως άνω Υπουργικής Απόφασης ορίζεται ότι "Ως αχρεωστήτως καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές νοούνται τα χρηματικά ποσά που καταβάλλονται στον e-Ε.Φ.Κ.Α. για οποιαδήποτε αιτία, και για τα οποία, βάσει της κείμενης νομοθεσίας, δεν προκύπτει υποχρέωση καταβολής τους. Κατ εξαίρεση δεν θεωρούνται αχρεωστήτως καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές χρηματικά ποσά που έχουν καταβληθεί σε περιπτώσεις που προκύπτει ακύρωση χρόνου ασφάλισης λόγω δόλιας ή εικονικής ασφάλισης."
3. Σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 3 της ίδιας Υπουργικής Απόφασης ορίζεται ότι "Ο συμψηφισμός με οφειλή και η επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθεισών ασφαλιστικών εισφορών αφορά σε χρηματικά ποσά που έχουν καταβληθεί υπέρ των κλάδων ασφάλισης του e-Ε.Φ.Κ.Α., καθώς και σε χρηματικά ποσά που έχουν εισπραχθεί αχρεωστήτως από τον e-Ε.Φ.Κ.Α. υπέρ του Ε.Ο.Π.Υ.Υ., του Ο.Α.Ε.Δ., καθώς και οποιουδήποτε άλλου φορέα, για τον οποίο ο e-Ε.Φ.Κ.Α. συνεισπράττει εισφορές."
4. Επιπλέον σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 1 για την επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθεισών ασφαλιστικών εισφορών Μη Μισθωτών προβλέπεται " β) σε περίπτωση ελευθέρων επαγγελματιών ή αυτοτελώς απασχολούμενων ή αγροτών:
βα) Για αχρεωστήτως καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές έως 31/12/2016 τα σχετικά χρηματικά ποσά επιστρέφονται στους δικαιούχους, κατόπιν αίτησης, όπως τα ποσά αυτά προκύπτουν σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 1 της παρούσας.
ββ) Για αχρεωστήτως καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές από 1/1/2017 έως 31/12/2019, τα σχετικά χρηματικά ποσά επιστρέφονται στους δικαιούχους, κατόπιν αίτησης, μετά την ολοκλήρωση της ετήσιας διαδικασίας εκκαθάρισης που προβλέπεται από τις παρ. 14 και 15 του άρθρου 2 της υπαρ. οικ. 61502/3399/30.12.2016 υπουργικής απόφασης (Β 4330), όπως τροποποιήθηκε με την υπ αρ. 25599/1453/2.6.2017 υπουργική απόφαση (Β 1942), και της υπ αρ. οικ. 61501/3398/30.12.2016 κοινής υπουργικής απόφασης (Β 4330), όπως τροποποιήθηκε με την υπ αρ. 25598/1452/2.6.2017 κοινή υπουργική απόφαση (Β1977). Οι ανωτέρω δικαιούχοι, μπορούν, με αίτησή τους που υποβάλλεται εντός διμήνου από την ημερομηνία κοινοποίησης στους ασφαλισμένους του αποτελέσματος της ως άνω προβλεπόμενης διαδικασίας εκκαθάρισης ασφαλιστικών εισφορών, να ζητήσουν να παραμείνει το προς επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθέν χρηματικό ποσό στον e-Ε.Φ.Κ.Α. ως πιστωτικό υπόλοιπο, συμψηφιζόμενο με τις επόμενες ασφαλιστικές εισφορές.
βγ) Για αχρεωστήτως καταβληθείσες ασφαλιστικές εισφορές από 1/1/2020, τα σχετικά χρηματικά ποσά επιστρέφονται στους δικαιούχους, κατόπιν αίτησης, όπως τα ποσά αυτά προκύπτουν σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 1 της παρούσας. Για τις περιπτώσεις που το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών προσδιορίζεται κατόπιν διαδικασίας εκκαθάρισης, τυχόν αχρεωστήτως καταβληθέντα χρηματικά ποσά επιστρέφονται μετά την ολοκλήρωση της σχετικής διαδικασίας εκκαθάρισης.
Σε περίπτωση που δεν υποβληθεί αίτηση για επιστροφή, τα αχρεωστήτως καταβληθέντα χρηματικά ποσά παραμένουν στον e-Ε.Φ.Κ.Α. ως πιστωτικό υπόλοιπο, συμψηφιζόμενο με επόμενες ασφαλιστικές εισφορές.
Τα ανωτέρω εφαρμόζονται και για τα ποσά που έχουν καταβληθεί μέσω της παρακράτησης επί της ελάχιστης αμοιβής ανά δικηγορική πράξη, σύμφωνα με την παρ. 10 του άρθρου 39 του ν. 4387/2016 (Α 85), όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 35 του ν. 4670/2020 (Α 43)."
5. Σύμφωνα με το άρθρο 4 "Τα προβλεπόμενα από τα ανωτέρω άρθρα έχουν εφαρμογή: α) σε περιπτώσεις που προκύπτει επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθεισών ασφαλιστικών εισφορών σύμφωνα με τα ανωτέρω και η σχετική αξίωση έχει γεννηθεί ή θα γεννηθεί μετά την 1/1/2017, και β) σε εκκρεμείς αιτήσεις επιστροφής αχρεωστήτως καταβληθεισών ασφαλιστικών εισφορών, οι οποίες έχουν υποβληθεί στους ενταχθέντες στον e-Ε.Φ.Κ.Α. ασφαλιστικούς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένου του Δημοσίου, μέχρι 31/12/2016 ή στον e-Ε.Φ.Κ.Α. από 01/01/2017 και βρίσκονται σε οποιοδήποτε στάδιο της διοικητικής διαδικασίας, υπό την προϋπόθεση ότι η σχετική αξίωση έχει γεννηθεί μέχρι 31/12/2016 και δεν έχει υποπέσει σε παραγραφή κατά την ημερομηνία υποβολής της αιτήσεως. "

ΓΕΝΙΚΑ

Από τις ανωτέρω διατάξεις προβλέπεται η υποβολή αίτησης από τον δικαιούχο, για την επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθεισών ασφαλιστικών εισφορών στον e-ΕΦΚΑ Μη Μισθωτών ασφαλισμένων, Ελεύθερων Επαγγελματιών, Αυτοτελώς απασχολούμενων, Αγροτών.

Σε περίπτωση που δεν υποβληθεί αίτηση για επιστροφή, τα αχρεωστήτως καταβληθέντα χρηματικά ποσά παραμένουν στον e-ΕΦΚΑ ως πιστωτικά υπόλοιπα, συμψηφιζόμενα με επόμενες ασφαλιστικές εισφορές.

Στους δικαιούχους επιστρέφεται άτοκα το υπόλοιπο ποσό που προκύπτει μετά από συμψηφισμό με τις πάσης φύσεως καθυστερούμενες οφειλές, ρυθμισμένες ή μη, των δικαιούχων προς τον e-Ε.Φ.Κ.Α. και τους τρίτους φορείς, για τους οποίους ο e-ΕΦΚΑ συνεισπράττει ασφαλιστικές εισφορές.

Σε περίπτωση που ο δικαιούχος των αχρεωστήτως καταβληθεισών ασφαλιστικών εισφορών έχει υπαχθεί σε καθεστώς ρύθμισης οφειλών, της οποίας οι όροι τηρούνται, ο συμψηφισμός συντελείται και με τις μη ληξιπρόθεσμες δόσεις της ρύθμισης.

Τα ανωτέρω εφαρμόζονται και για τα ποσά που έχουν καταβληθεί μέσω της παρακράτησης επί της ελάχιστης αμοιβής ανά δικηγορική πράξη, σύμφωνα με την παρ. 10 του άρθρου 39 του ν. 4387/2016 (Α 85), όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 35 του ν. 4670/2020 (Α 43).

Α. ΑΧΡΕΩΣΤΗΤΩΣ ΚΑΤΑΒΛΗΘΕΙΣΕΣ ΕΙΣΦΟΡΕΣ - ΠΙΣΤΩΤΙΚΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ (ΠΥ)

Ως αχρεωστήτως καταβληθείσες εισφορές νοούνται τα χρηματικά ποσά που καταβάλλονται στον e- ΕΦΚΑ για οποιαδήποτε αιτία, και για τα οποία, βάσει της κείμενης νομοθεσίας, δεν προκύπτει υποχρέωση καταβολής τους. Τα ποσά αυτά από 1/1/2017 προκύπτουν από τις αυτοματοποιημένες μηνιαίες διαδικασίες επεξεργασίας των απαιτητών εισφορών και των καταβληθέντων ποσών για την εξόφληση αυτών ή από ετήσιες διαδικασίες εκκαθάρισης ασφαλιστικών εισφορών ή από ασφαλιστικές/οικονομικές μεταβολές που καταχωρούνται στο μηχανογραφικό σύστημα και αποτυπώνονται ως πιστωτικά υπόλοιπα στην μερίδα του ασφαλισμένου.

Β. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ ΑΧΡΕΩΣΤΗΤΩΣ ΚΑΤΑΒΛΗΘΕΙΣΩΝ ΕΙΣΦΟΡΩΝ

Για την υλοποίηση των προβλεπομένων και ειδικότερα για την υποβολή της αίτησης από τον δικαιούχο, για την επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθεισών εισφορών, δημιουργήθηκε νέα ηλεκτρονική υπηρεσία "Αίτηση Επιστροφής Αχρεωστήτως Καταβληθέντων" μέσω της οποίας θα υποβάλλεται.

1. ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Η ανωτέρω ηλεκτρονική υπηρεσία υποβολής αίτησης απευθύνεται σε μη μισθωτούς ασφαλισμένους για την επιστροφή ποσών αχρεωστήτως καταβληθέντων, που έχουν αποτυπωθεί: - ως «ΠΟΣΟ ΠΡΟΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ/ΣΥΜΨΗΦΙΣΜΟ» σε ειδοποιητήριο εκκαθάρισης ασφαλιστικών εισφορών των ετών 2017 - 2019
- ως ποσό «ΠΡΟΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ/ΣΥΜΨΗΦΙΣΜΟ» σε ειδοποιητήριο εκκαθάρισης ασφαλιστικών εισφορών από το έτος 2020 και μετά, ασφαλισμένων με παράλληλη μισθωτή απασχόληση ή υπαγωγή στις διατάξεις της παρ. 9 του άρθρου 39 του ν. 4387/2016, όπως ισχύει
- ως «ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΠΡΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑ» σε ειδοποίηση πληρωμής ασφαλιστικών εισφορών
- σε απόφαση επιστροφής αχρεωστήτως καταβληθεισών εισφορών σε πρώην φορείς έως 31/12/2016
- ως πιστωτικά υπόλοιπα από γραμμάτια προείσπραξης δικηγόρων μετά την λήξη εκάστου έτους, εφόσον οι εν λόγω ασφαλισμένοι δεν εμπίπτουν στις περιπτώσεις ασφαλισμένων με παράλληλη μισθωτή απασχόληση ή υπαγωγή στις διατάξεις της παρ. 9 του άρθρου 39 του ν. 4387/2016.

Επισήμανση:

Ασφαλισμένοι που επιθυμούν την επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθεισών εισφορών που αφορούν άλλα ποσά πλην των ανωτέρω πρέπει να υποβάλουν αίτηση για την επιστροφή τους στην αρμόδια Τοπική Διεύθυνση, προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για την ενημέρωση του μηχανογραφικού συστήματος με τα ποσά προς επιστροφή (πιστωτικά υπόλοιπα).

Μετά την ενημέρωσή τους, για το πέρας των ενεργειών από την αρμόδια Τοπική Δ/νση, υποβάλουν ηλεκτρονική αίτηση προκειμένου να ολοκληρωθεί η διαδικασία επιστροφής.

2. ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ «ΑΙΤΗΣΗ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ ΑΧΡΕΩΣΤΗΤΩΣ ΚΑΤΑΒΛΗΘΕΝΤΩΝ»

Η πρόσβαση στην υπηρεσία είναι διαθέσιμη από τον Ατομικό Λογαριασμό του ασφαλισμένου στον ιστότοπο του e-ΕΦΚΑ (Εισφορές Μη Μισθωτών e-ΕΦΚΑ --> Ηλ. Υπηρεσίες --> Δικαιώματα Κοινωνικής Ασφάλισης --> Επιστροφές --> "Αίτηση Επιστροφής Αχρεωστήτως Καταβληθέντων")

3. ΥΠΟΒΟΛΗ ΑΙΤΗΣΗΣ

Κατά την είσοδο στην υπηρεσία ο ασφαλισμένος ενημερώνεται με μήνυμα για το πεδίο εφαρμογής της και την διαδικασία που θα ακολουθηθεί κατά την επεξεργασία της αίτησης, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις.

Για την υποβολή της αίτησης είναι:
- υποχρεωτική η συμπλήρωση τραπεζικού λογαριασμού (ΙΒΑΝ) στον οποίο ο αιτών είναι δικαιούχος, και
- προαιρετική η συμπλήρωση δ/νσης ηλεκτρονικής αλληλογραφίας (e-mail), προκειμένου να ενημερωθεί για την ολοκλήρωση της διαδικασίας.

4. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΑΙΤΗΣΗΣ

Μετά την υποβολή της αίτησης ακολουθεί, αυτοματοποιημένα, η διαδικασία επεξεργασίας και ο συμψηφισμός/επιστροφή του αχρεωστήτως καταβληθέντος ποσού. Ειδικότερα τα στάδια υποβολής και επεξεργασίας της αίτησης περιλαμβάνουν
- έλεγχο της ύπαρξης αχρεωστήτως καταβληθέντος ποσού
- έλεγχο της ύπαρξης ληξιπρόθεσμων οφειλών μη βεβαιωμένων και βεβαιωμένων στο ΚΕΑΟ (ρυθμισμένων και μη)
- διενέργεια συμψηφισμού με ληξιπρόθεσμες μη βεβαιωμένες οφειλές από 1/1/2017 και με βεβαιωμένες στο ΚΕΑΟ (ρυθμισμένες και μη) εφόσον υπάρχουν
- πίστωση του υπολειπόμενου ποσού στον τραπεζικό λογαριασμό (ΙΒΑΝ) που θα δηλωθεί.
- ενημέρωση του ασφαλισμένου, για το αποτέλεσμα της διαδικασίας συμψηφισμού/επιστροφής μέσω των ηλεκτρονικών υπηρεσιών (Εισφορές Μη Μισθωτών e-ΕΦΚΑ --> Ηλ. Υπηρεσίες --> Δικαιώματα Κοινωνικής Ασφάλισης --> Επιστροφές --> Επιστροφές Εισφορών) και με mail που αποστέλλεται στην δηλωθείσα δ/νση ηλεκτρονικής αλληλογραφίας (e-mail) ("Ατομικά Στοιχεία-email")

5. ΧΡΟΝΟΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΙΤΗΣΗΣ

Στην ανωτέρω αυτοματοποιημένη διαδικασία επεξεργασίας αιτημάτων
- θα περιλαμβάνονται αιτήσεις που έχουν υποβληθεί έως την έναρξη της διαδικασίας
- η ολοκλήρωση της διαδικασίας θα είναι εντός του μηνός επεξεργασίας της αίτησης με πίστωση των ποσών στο ΙΒΑΝ του δικαιούχου
- για τα στάδια επεξεργασίας της αίτησης και την ολοκλήρωση της διαδικασίας ο ασφαλισμένος μπορεί να ενημερώνεται από την ηλεκτρονική υπηρεσία "Αίτηση Επιστροφής Αχρεωστήτως Καταβληθέντων" στην οποία θα μεταβάλλεται σταδιακά η κατάσταση της αίτησης (Υποβληθείσα, Έλεγχος οφειλών στο ΚΕΑΟ, Διαδικασία επιστροφής/συμψηφισμού, Ολοκληρώθηκε).

6. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΕΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ

Για την ενημέρωση των ασφαλισμένων αναφορικά με την νέα Υπηρεσία θα αναρτηθεί προσωποποιημένο μήνυμα στις ηλεκτρονικές υπηρεσίες και σε όσους έχουν δηλώσει δ/νση ηλεκτρονικής αλληλογραφίας θα σταλεί σχετικό μήνυμα.

Ασφαλισμένοι που απευθύνονται στις Τοπικές Δ/νσεις (τηλ/κά, μέσω ηλ. Αλληλογραφίας ή με υποβολή αίτησης) και εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της νέας υπηρεσίας να ενημερώνονται με κάθε πρόσφορο τρόπο για την αξιοποίηση της εν λόγω υπηρεσίας και την ηλεκτρονική υποβολή αιτήματος.

Ενδεικτικά αναφέρουμε τις περιπτώσεις:

→ Μη Μισθωτών ασφαλισμένων με παράλληλη μισθωτή απασχόληση ή υπαγωγή στις διατάξεις της παρ. 9 αρθ. 39 του ν. 4387/2016 όπως ισχύει, για τους οποίους ολοκληρώθηκε η εκκαθάριση ασφαλιστικών εισφορών έτους 2021 και το αποτέλεσμα αυτής ήταν πιστωτικό.

→ Μη Μισθωτούς (δικηγόρους), χωρίς παράλληλη μισθωτή απασχόληση εντός του 2022, οι οποίοι από 1/1/2023 μπορούν να υποβάλλουν αίτηση για την επιστροφή των γραμματίων προείσπραξης έτους 2022.

Παρακαλούμε με ευθύνη των Προϊστάμενων Διευθύνσεων και Υποκαταστημάτων να λάβει γνώση το προσωπικό των υπηρεσιών αρμοδιότητάς σας.

Ο ΑΝ. ΠΡΟΪΣΤΑΜΕΝΟΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ ΕΙΣΦΟΡΩΝ
ΔΗΜ. ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ